خلاصة:
در این پژوهش به بررسی فقهی شریعت، طریقت، حقیقت و سماع در مکتب متصوفه از منظر فقهای امامیه پرداخته است. در واقع این پژوهش در باب یکی از مسائل اساسی عرفان و تصوف اسلامی یعنی شریعت، طریقت، حقیقت و سماع است. شریعت را اوامر و نواهی فرستادهشده از سوی پروردگار برای راهنمایی بندگان میدانند. طریقت را هم راه و روش مخصوص سالکان که مشتمل بر احوال و مقامات است تعریف کردهاند و حقیقت را عرفا آخرین منزل سلوک میدانند که به سختی قابل توصیف است. اکثر عرفا این مرحله را توام با حیرت میدانند. ما در این پژوهش در پی فهم ماهیت و ارتباط بررسی فقهی شریعت، طریقت، حقیقت و سماع در مکتب عرفا و متصوفه از منظر فقهای امامیه هستیم. واژههای شریعت، طریقت و حقیقت و سماع در عرفان و تصوف اسلامی یک سابقه طولانی دارد. اما نکته مهم اینجاست که عرفای مکاتب گوناگون نظرات متفاوتی در این خصوص مطرح کردند. برخی از آنها شریعت را فقط در مراحل ابتدایی سلوک لازم میدانند و عارفی که به حقیقت واصل شود را بینیاز از رعایت مناسک شریعت میدانند، اما برخی معتقدند انجام امور ظاهری شریعت هیچگاه از گردن انسان ساقط نمیشود حتی اگر عارف به مرحله حقیقت رسیده باشد.
ملخص الجهاز:
هدف اصلي اين تحقيق مبارزه با اعتقادات غلط و ضد اسلامي است که به علـت عـدم تبيين يا تبيين غلط چهار واژه شريعت ، طريقت ، حقيقت و سماع مکتب تصوف و عرفـان در ميان بعضي از مردم مسلمان از جمله مسلمانان پاکستان رواج يافته اند و آنهـا را از احکـام و قوانين اسلام دور نگاه داشته اند و به جاي علماء و فقهاء که حافظان قرآن و سنت و وارثـان مکتب اهل بيت (ع ) اند؛ به دنبال افرادي مي روند که خواسته يا نخواسته بر ضد دين اسـلام و مکتب اهل بيت (ع ) مبارزه مي کنند و مردم را به طرق مختلف از پيروي شريعت الهي بـه سوي هوس هاي شيطاني مي برند.
پيوند شريعت و معرفت سرچشمۀ حقيقي علوم متصوفه ، باطن پيغمبر و روح نبوت و قلب ولايـت اسـت ؛ زيـرا اين مطلب مسلم است که قصد از تشريع دين و وضـع احکـام ، صـورت ظـاهر آنهـا نيسـت ، بلکه همه وسيله هستند براي مقصد مهم تري که معرفت ميباشد و آن روح و بـاطن عبـادات و احکام است و اينکه ابن عباس «ليعبدون » را در آيۀ «وما خلقت الجن والإنس إلا ليعبـدون » به «ليعرفون » تفسير کرده ، براي همين بوده که ميدانسته وضع عبـادات غـرض غـايي شـارع نيست ، بلکه غرض نهايي، معرفت است که از راه عبادت مـيتـوان بـه آن رسـيد و از همـين تفسيري که او از آيۀ شريفه کرده است و بين علما و حکما و متکلمـان شـهرت يافتـه ، همـه آن را به حسن قبول پذيرفته اند، معلوم ميشود که کافۀ مسلمانان ميدانند که دين اسلام غير از صورت ظاهر، احکام باطني هم دارد (ر.