خلاصة:
نقد یکی از موضوعات مهم ادبیات است. علاوه بر کتابهای تخصصی در باره انتقاد، نامههای نویسندگان بزرگ نیز بیان مهم این موضوع میباشد. شبه قاره در زمینه ادبیات فارسی نقش بسیار مهم داشته است. نامهها و رقعات نویسندگان بزرگ زبان فارسی شبه قاره مانند بیدل دهلوی، آنند رام مخلص، غالب دهلوی و دیگران، بهترین سرمایه ادبیات انتقادی است. میرزا محمد حسن قتیل دهلوی نیز از نویسندگان بزرگ زبان فارسی شبه قاره است و بهترین نمونههای نقد نیز در رقعات وی یافت میشود. در مقاله زیر نظر موارد انتقادی در رقعات قتیل بررسی شده است. این موارد مشتمل بر دو قسم است: قسم اول مشتمل بر موارد اصول انتقادی است مثل کاربرد حرف نفی، ایطای جلی... قسم دوم مشتمل بر موارد نقد کاربردی و عملی است که نیز سه بخش دارد. بخش نخستین موارد نقد بر شعر استادان فارسی است. بخش دوم موارد نقد بر درستی واژههای زبان فارسی است و بخش سوم موارد نقد بر جملههای فارسی است.
Criticism is an important aspect of literature. In addition to regular books on criticism, letters from great writers are also an important expression of literary criticism. The subcontinent has played a very important role in the field of Persian literature. The letters of the great writers of the subcontinent such as Bedil Dehlavi, Anand Ram Mukhlis, Ghalib Dehlavi and others are the best capital of critical literature. Mirza Muhammad Hassan Qateel Dehlavi is also one of the great Persian critics of subcontinent. The best examples of criticism are also found in his letters. The following article provides a brief overview of the critical content of the Qateel's letters. This content consists of two types: first type includes critical principles such as “Harf-e-Nafi, Eta-e-Jali etc. Second type includes practical criticism that has three parts. First criticism on Persian poetry, second criticism on Persian words, and third criticism on Persian sentences.
ملخص الجهاز:
ميرزا محمد حسن قتيل دهلوي نيز از نويسندگان بزرگ زبان فارسي شبه قاره است و بهترين نمونه هاي نقد نيز در رقعات وي يافت مي شود.
اسماعيل پور در باره سنت نقد ادبي در نامه ها مي نويسد: دسته اي ديگر از متون انتقادي شبه قاره مجموعه نامه هايي هستند که برخي ادبا و منتقدان اين سرزمين به ديگران نوشته اند و در خلال آن به ادبيات ، بررسي و نقد آن 54 پرداخته اند (١٣٨٠، ج ٣، ص : ٢٥٨٤) ميرزا محمد حسن قتيل دهلوي(١٧٥٦,١٨١٨م ) (براي شرح حال و آثار قتيل ، ن .
بهر صورت اين شعر که در گلستان سعدي است ، اول مصرع ثاني آن جيم فارسي مکسور واقع شده که به معني استفهام مي آيد نه چه بر وزن مه و معنيش اين است که هرچند خروس در جنگ چالاک است ليکن پيش باز چه طاقت دارد که پنجه روئين خود تواند زد» (قتيل ، ١٢٥٩ق ، ص ١٠٧).
صورت اين است که اگر اين لفظ را در برهان قاطع ديده ايد، مضائقه ندارد و الا بار ديگر آخر آن هاي هوز نوشته باشيد و بعد ازين هر لفظي که غير مشهور باشد، آن را در کتاب ديده به اطمينان تمام بنويسيد» (قتيل ، ١٢٥٩ق ، ص ٤٣).
٥. نتيجه گيري: از نمونه هايي که در بالا ذکر شده ، به درستي آشکار مي شود که رقعات ميرزا قتيل نه تنها از لحاظ انشاپردازي بهترين نمونه نثر فارسي است بلکه بهترين جنبه نقد ادبي را نيز در بر دارد.