ملخص الجهاز:
احادیث و روایات فراوانی که از پیامبر اکرم(ص) و امامان معصوم(ع) درباره عاشورا و زنده نگهداشتن آن رسیده است (مجلسی، محمدباقر، 44/285 _ 292)، نشان میدهد که در روزگار ائمه(ع) با وجود محدودیتها از جانب حکومتهای بنیامیه و بنیعباس، امامان(ع) به عزاداری میپرداختند و دستور میدادند شیعیان به تشکیل مجالس حسینی و گرامیداشت عاشورا بپردازند (کلینی، 4/176؛ مجلسی، محمدباقر، 44/285 _ 292) (( مقاله عزاداری)؛ چنانکه امامصادق(ع) از یاران خود خواست در رثای امامحسین(ع) شعر بسرایند (مجلسی، محمدباقر، 44/287 _ 288) و امامرضا(ع) به ریّانبنشبیب گفت اگر او گریهکننده است، بر امامحسین(ع) که در روز عاشورا، سر ایشان بریده شد، چنانکه گوسفند قربانی میشود و شهادت هجده تن از خاندان ایشان که در روی زمین بیمانند بودند، گریه کند (مجلسی، محمدباقر، 44/286).
امامحسین(ع) در موارد زیادی به سازشناپذیری خود در برابر یزید و نپذیرفتن ذلتِ بیعت با او اشاره کرده است (مجلسی، محمدباقر، 44/381؛ مطهری، 17/150)؛ همچنین در وصیت به برادر خود محمد حنفیه، هدف خود را امر به معروف و نهی از منکر، اصلاح امت اسلامی و زندهکردن سیره پیامبر(ص) و امیرالمؤمنین(ع) شمرده است (خوارزمی، 1/187 _ 189؛ مجلسی، محمدباقر، 44/329)؛ چنانکه در خطبه معروفی که در برابر سپاه حربنیزید ریاحی که راه را بر ایشان بسته بود، ایراد کرد، با استناد به سخن پیغمبر اکرم(ص) که فرموده است هر کس سلطان ستمگری را ببیند که حلال خدا را حرام شمرده، پیمان خدا را میشکند، با سنت رسول خدا(ص) مخالفت میکند و در میان بندگان خدا با ظلم و ستم رفتار میکند و با او به مخالفت برنخیزد، شایسته است که خداوند وی را در همان جایی وارد کند که سلطان ستمگر را وارد میکند، اعلام کرد حاکمان بنیامیه طاعت خدای رحمان را رها ساختهاند و به پیروی شیطان در آمدهاند، تباهی را رواج دادهاند و حدود الهی را به کناری نهادهاند، بیتالمال را ویژه خود ساختهاند و حلال خدا را حرام و حرام خدا را حلال کردهاند و او در چنین شرایطی در پایبندی به این سخن از همه کس سزاوارتر است (ابومخنف، 172 _ 173؛ مطهری، 17/190).