ملخص الجهاز:
"پیش از بیان مراحل و ادوار اجتهاد،بجا و مناسب دیده شد به ذکر مطالبی که با موضوع بحث مرتبط است پرداخته شود: *معنای لغوی و اصطلاحی واژه اجتهاد *تفاوت بین واژه جهاد و اجتهاد *معنای لغوی و اصطلاحی واژه استنباط *منابع اجتهاد *دو اصطلاح متفاوت از اجتهاد بین فقهای، مذاهب اسلامی *معنا و تعریف واژه رأی *مناسبت قیاس با رأی *سه معنای رأی در اصطلاح علمی انواع اجتهاد بمعنای مثبت آن *تعیین اجتهاد مورد بحث *آرای اندیشمندان در حکم اجتهاد *بیان دو نظریه آنانی که اجتهاد را واجب کفائی میدانند *نقش اجتهاد در فقه *ویژگیهای مجتهد و مرجع تقلید راستین در حکومت اسلامی معنای لغوی و اصطلاحی واژه اجتهاد واژه اجتهاد،از مادهء جهد(به ضم جیم) مأخوذ شده،و جهد عبارت است از بکارگیری تلاش و سعی در انجام کار،و این معنا از سخنان همه دانشیان لغت،استفاده میشود.
در ضمن این بحث که هجده ویژگی برای مجتهد و مرجع تقلید ایدهآل و راستین بیان گردیده و معلوم خواهد شد که أعلمیت(بر فرضی که ثبوتا بین دو مجتهد مطلق «بمعنائی که در رسالههای عملیه برای آن آمده»قابل تصویر و اثباتا قابل تشخیص باشد)اگر چه از ویژگیهای مجتهد بحساب میآید،ولی نه بگونهای است که تعین تقلید از او را به دنبال داشته باشد،بلکه باید در نظام اسلامی از مجتهد عادلی که دارای آن ویژهگیهای مخصوص است تقلید نمود نه از هر مجتهدی،زیرا اگر از او تقلید شود و او نیز اجتهاد خود را بر پایه آن شرایط و ویژگیها در ابواب فقه بکار بگیرد حکم هیچ موضوعی ناشناخته نخواهد شد و در هیچ بابی نارسایی و کمبود مشاهده نخواهد گردید."