خلاصة:
این نوشتار بر آن است تا نگاهی به نخستین آیه قرآن کریم و خصوصیات آن بیافکند.مقاله،ساختار سه گانه نامهای بسمله و مانندگیهایی را مد توجه قرار میدهد که از حیث ساختار و نحوه استعمال و تا حدی لفظ و مفهوم،بین سه نام الهی مذکور و آیینهای دیگر وجود دارد.دو نام پایانی این آیة: رحمن و رحیم نیز در عین اشتقاق از ریشهای واحد،دارای تفاوت هایی متعدد و بسیار دقیقند که با تدبر در آیات قرآن،این تفاوتها را میتوان دید.در این سخن،از مفاد آیات قرآن کریم جهت شناسایی بیشتر بسمله و مفهوم آن و نیز اطلاعات بین دینی،تاریخی و بین زبانی به شکل تطبیقی بهره گرفته شده است.
ملخص الجهاز:
"از همین روست که از میان مفردات این سوره،چهار اسم مذکور در سوره آن هم به نحو مذکور مورد شرح قرار گرفتهاند و درباره بای جاره آغازین به شکلی گذرا سخنی آمده و پس از آوردن کلامی جامع دو قول اصلی،به مأخذی ارجاع داده شده است، زیرا نگارنده چیزی افزون بر آنکه در آغاز هر کتاب تفسیری در این باب به چشم میخورد،برای گفتن نداشته است.
همچنین درباره شروحلغوی دو نام رحمن و رحیم نیز دامنه سخن از طریق نقل آنچه در کتب تفاسیر آمده گسترانیده نشده،در عوض ثقل سخن بر بررسی تفاوتهای موجود در نحوه استعمال این دو نامنهاده شده است،در عین حالی که این مقایسه،خود متناسب با مجال خود،تبیین کننده معنی قرآنی هریک از این دو نام از اسمای حسنای الهی است.
بیان مسأله عمده مسائلی که این نوشتار پیش رو دارد این است که آیا بسمله در ساختار و ترکی و نیز نحوه استعمال در قرآن کریم نظمی خاص را دربردارد؟مفهوم آغاز با نام خداوند متعال در سور قرآن کریم چگونه و دارای چه جایگاهی است؟واژگان سهگانه الله رحمن و رحیم با یکدیگر دارای چه تفاوتهایی هستند.
آیا نام الله ارتباطی با دیگر نامهای خداوند در قرآن و نیز با واژههای دیگر زبانها دارد و در این صورت،قدر جامع و مفهوم مشترک میان آنها چه خواهد بود؟و چگونه میتوان بین اقوال مختلف در این زمینه و میان مفردات این آیهو ریشههای عربی و غیر عربی ارتباط برقرار کرد و دیگر اینکه آیا ارتباطی میان ریشههای موجود در زبانهای دیگر با برخی مفردات بسمله وجود دارد؟ بسمله در قرآن سوره حمد،ام الکتاب و فاتحة الکتاب نام گرفته است."