خلاصة:
نگارش تفاسیر آیات احکام مطابق فقه شیعه که از سده 2 ق آغاز شد با قدرت یافتن صفویان در ایران به صورتی بیسابقه گسترش یافت.در این مقاله به تحلیل تأثیر فضای سیاسی، شرایط و نیازهای اجتماعی عصر صفوی در رشد کمی و ویژگیهای تفسیر نویسی فقهی عهد مذکور پرداخته شده است. رسمیت یافتن مذهب تشیع در ایران به وسیله صفویان از اوایل سده 10 ق و احساس نیاز حاکمان به وجود قوانین مدون عملی بر اساس فقه شیعه،باعث دعوت از عالمان شیعی خارج از ایران به ویژه جبل عامل لبنان گردید.حضور و تأثیر فقهای مهاجر موجب پرورش فقهای مفسر به ویژه در نیمه دوم روزگار صفوی شد. مطالعه سیر کمی تفسیر نویسی فقهی روشن ساخت که رویکرد بسیار ضعیف به تفسیر آیات احکام در آغاز حکومت صفویان،به تدریج شدت پیدا کرده و در یکصد سال آخر عهد صفوی در اوج بوده است.همزمانی گسترش اخباریگری با اوجگیری تفسیر نویسی فقهی در مدت زمان یاد شده بیانگر وجود ارتباطی مستقیم میان این دو پدیده معرفتی-دینی است.به گونهای که تفاسیر فقهی این دوره رنگ روایی یافته و میتوان آنها را شاخهای از تفسیر نقلی دانست.
ملخص الجهاز:
"تحلیل بر روند تفسیر نویسی فقهی در دوره صفوی دکتر احمد امیری1 (به تصویر صفحه مراجعه شود) (از ص 54-85) تاریخ دریافت:6831/9/82 تاریخ پذیرش:6831/21/41 چکیده نگارش تفاسیر آیات احکام مطابق فقه شیعه که از سده 2 ق آغاز شد با قدرت یافتن صفویان در ایران به صورتی بیسابقه گسترش یافت.
با ظهور و تشکیل حکومت صفویان و رسمی شدن مذهب شیعه در ایران،حاکمان صفوی به وجود و لزوم تدوین احکام عملی مطابق فقه شیعه احساس نیاز کرده و،از این رو از فقهای (1)-برخی از محققان معاصر تعداد آیاتی که میتوان احکام فقهی را از آنها استنباط کرد،بیش از 005 آیه و حدود ربع قرآن میدانند:(ر ک: ایازی،فقه پژوهی قرآنی،21؛مسعودی،46-56).
(به تصویر صفحه مراجعه شود) تأمل در تعداد تفاسیر فقهی در دورههای پیش از صفویان یعنی قبل از قرن دهم،نشان میدهد که به دلیل وجود عواملی مانند دوری علمای شیعه از قدرت سیاسی و عدم احساس نیاز به تدوین کتب احکام القرآن،توجه به تفسیر نویسی فقهی کم بوده است.
البته با فرا رسیدن قرن 41 ق حرکتی جدید در توجه به فقه شیعه و تفسیر نویسی فقهی پدید آمد که از نظر رشد کمی و کیفی بسیار فراتر از دورههای قبل خود حتی دوره صفویه است(برای فهرست آیات الاحکامهای قبل و بعد از صفویه ر ک:هاشم زاده،561-481).
در زمینه تفسیر نویسی فقهی،به صورت خاص،در دوره صفوی و تأثر آن از جریان اخباری گری باید گفت،آثاری که در این فاصله زمانی در زمینه فقه از جمله آیات الاحکام پدید آمدهاند نیز از تأثیر این جریان فکری به دور نبودهاند و در آنها مراجعه به خود قرآن و تحلیلهای عقلی بسیار کم است(صالحی،9 و 01؛جعفریان،حیات،451)به عنوان نمونه میتوان به آیات الاحکام(یا تفسیر شاهی)امیر ابوالفتح جرجانی(د."