خلاصة:
دفاع مشروع از حقوق طبیعی انسان بلکه لازمه ادامه حیات هر موجود زنده است. دفاع مشروع در ادیان الهی به رسمیت شناخته شده است. فقیهان مذاهب اسلامی در دو حوزه از دفاع مشروع بحث کرده اند. یکی در کتاب جهاد، که از دفاع سازمان یافته در برابر تهاجم دشمن بحث کرده اند. در این حوزه، فقیهان همه مذاهب به وجوب چنین دفاعی فتوا داده اند. و شرایطی را که برای وجوب جهاد ابتدایی لازم می دانند، در دفاع مشروع لازم نمی دانند. حوزه دیگری که از دفاع مشروع بحث شده دفاع از جان، ناموس و مال خود و دیگران در برابر تجاوزگران است. در این مقاله روشن شده است که در اصل مشروع بودن چنین دفاعی فقیهان اتفاق نظر دارند، گرچه نسبت به وجوب آن در بعضی موارد مانند دفاع از مال اختلاف نظر وجود دارد.
The legitimate or lawful (mashroo') defense is one of the natural rights of human-being and it is vital for the survival of all living creatures. The legitimate defense is recognized in all devine religions. The jurists (foqaha) of Islamic sects have discussed about the legitmate defense in two realms: One is the book "Jihad" which has the organized defense against the invasion of foes into consideration. In the mentioned realm، the jurists of all sects have pronounced a decree (fatva) for the legitimacy of such a defense. They even do not consider those conditions necessary for Primitive Jihad* for the legitimate defense. The other realm، where in the legitimate defense is discussed about، is fendig off oneself، the female members' chastity of one's family، and one's property against the trespassers and invaders. The present study clarifies that there is a consensus of jurists' opinion on the legitimacy of such defenses. There exist some diversities of opinions concerning the obligation of defense in some cases such as defending one's property، however.
ملخص الجهاز:
"شیخ نوشته است: در صورتی که دشمن مشرک باشد، بر حاجی واجب نیست با آنان نبرد کند، زیرا جنگ با مشرکان جز با اجازه امام معصوم(علیهالسلام) یا برای دفاع از جان خود و دفاع از اسلام واجب نیست و فرض فوق هیچیک از این دو مورد نیست.
اکنون سؤالی مطرح میشود: آیا آیه فوق تنها به دفاع و مقابله به مثل در تجاوزات فردی به نفس و عرض و مال پرداخته یا شامل جهاد دفاعی و دفاع سازمانیافته جمعی در مقابل متجاوزان به دولت و سرزمین اسلامی نیز میشود؟ قرائن فراوانی در آیه وجود دارد که نشان میدهد مصداق روشن آیه همان تجاوزات سازمانیافته و دفاع سازمانیافته است و اختصاص به دفاع فردی یا گروهی از نفس و عرض ندارد.
دلالت این آیه به قدری روشن است که هیچ نیازی به توضیح ندارد: « اذن للذین یقاتلون بأنهم ظلموا وإن الله علی نصرهم لقدیر * الذین اخرجوا من دیارهم بغیر حق الاأن یقولوا ربنا الله ولولا دفع الله الناس بعضهم ببعض لهدمت صوامع وبیع وصلوات ومساجد یذکر فیها اسم الله کثیرا ولینصرن الله من ینصره إن الله لقوی عزیز؛52 به کسانی که مشرکان با آنان کارزار کردهاند، رخصت دفاع داده شده است، چرا که ستم دیدهاند و خداوند بر یاری دادن آنان تواناست؛ همان کسانی که از خانه و کاشانهشان به ناحق رانده شدهاند و جز این نبود که گفتهاند خداوند پروردگار ماست؛ و اگر خداوند بعضی از مردم را به دست بعضی دیگر دفع نمیکرد، هم صومعههای راهبان و هم معابد ] مسیحیان[ و هم عبادتگاههای ] یهودیان[ و هم مساجد که نام خداوند در آنها بسیار یاد میشود، ویران میگردید، و خداوند هر کس را که دینش را یاد میکند، یاری میدهد، که خداوند توانای پیروزمند است»."