ملخص الجهاز:
"این که بستری نظری امیدبخش مبادی نخستین گفتوگو میان اهل خرد و فرهنگ تمدنها را تأمین کند خود افقی امیدبخش از نتایج مترتب بر این فعالیتها را نوید میدهد.
آگاهی تاریخی نسبت به وضعیت تاریخمند انسان در وهلهء اول مدخلی را به سوی مخلوقات روحی و ویژگیهای آنها باز میکند و انسانی را که گرفتار افکار دگماتیک است و در تارهای عنکبوتی آن گرفتار آمده است رها میکند و به این ترتیب علوم تاریخی و انسانی خود را از چنبرهء علوم تجربی رها میکند.
در علوم تاریخی و انسانی روح با مخلوقات خودش درگیر است و ازاینرو است که روالهای معرفتی متمایز میشوند به این معنی که ما طبیعت را«شرح»5میدهیم اما روح را باید«بفهمیم»6 از منظر دیلتای فعالیتها و کارآمدیهای اجتماعی و خلاق انسانها(که در نظامهای مدنی و سازمانهای اجتماعی تحقق یافته است)بیان سابقهء درونی و بیان زندگی درونی آنهاست.
از منظر دیلتای جهات تاریخی و روحی تجسم زندگی است و برای اینکه این را درک کنیم باید تصاویر عینی را به حیات روحی و معنویشان که از آنجا مبدأ و نشأت گرفتهاند ترجمه کنیم.
در خصوص انسان و زندگی وی در فلسفهء جدید که شدیدا متأثر از آرای دیلتای است دیدگاههای متفاوتی وجود دارد.
» اگر به حقیقت مضمر در سنن و ودایع فرهنگی ملل توجه کنیم و ندای مختفی و پنهان وجود را که مایهء همبستگی و پیوند میان فرهنگهای مختلف است به گوش جان استماع کنیم زمینههای خصومت از میان وابستگان به این مجالی مختلف حقیقت از میان میرود و بحرانهای زیست محیطی ما را به کام خود نمیکشد و مانعی بر سر راه بروز جنگ میان قدرتهای بزرگ پدید میآید."