ملخص الجهاز:
"6 اما موانع بعدی که سر برکشیدند منحصرا به یمن همکاری گروههای ایدئولوژیکی گوناگون مذکور در ذیل برکنده شدند:پیشتازان اصلاح پروتستان(لوتر و کالون)،دانشمندان و انساندوستان عهد رنسانس مثل ماکیاول،گالیله،اراسم،تامس مور،منتنی،7«پیرایشگران»8انگلیسی و «پدران بنیانگذار»ملت آمریکا،حکمای عقلپرداز متعهد مثل لاک(از فرقه آنگلیکان)،بل9(طرفدار کالون)،اسپینوزا (یهودی به زور مسیحی شده ولی در باطن معتقد به حقانیت یهود/ Marranes )، متفکران آزاداندیش ایمانگریز (Libertins) قرن هفدهم،فلاسفهء مادی قرن روشنگری (هیجدهم)و انقلابیون 9871،هر یک از اعضای این گروه مطابق سلیقهء خود کوشیدهاند تا استقلال فضای خصوصی را به کرسی بنشانند(غرض از فضای خصوصی،اعتقادات دینی یا اعتقادات مربوط به مذهب است و مکاتب لا ادری و بیاعتقادی به خدا هم مشمول همین فضای خصوصی میشود)و در عین حال سعی کردهاند برای حوزهء«عمومی»فراخترین دامنهء وسعت را قائل شوند(به این ترتیب که کمکم اکثر فعالیتهای اجتماعی را وارد این مقوله کردند تا آنها را از سیطرهء نفوذ دین خارج کنند.
این نامه همزمان با تاریخ انتشار کتابهای پییر بل فرانسوی01در باب همین مسئله است اما نامهء لاک،استراتژی(یا راهبرد)دیگری اتخاذ میکند و به اعتباری از ریشه میزند، یعنی به جای اینکه مانند بل،حق«آزادی وجدان»را توجیه کند،لاک به تحلیل واقعی مسئلهء قدرت سیاسی میپردازد و نشان میدهد که قدرت سیاسی،مطابق تعریف،از لحاظ مادی و روانی قادر نیست که شهروندان را مجبور به پذیرفتن این یا آن اعتقاد مذهبی بکند،چرا که ارزش یک اعتقاد در این است که آزدانه اختیار شده باشد."