خلاصة:
حدیث منزلت، از احادیث متواتر است که در کتب معتبر روایی شیعه و عامه نقل شده است. نویسنده در این مقاله، ابتدا مضمون برخی از
احادیث شیعه را در ذکر کرده که منزلت امیرالمؤمنین علی علیهالسلام نزد پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم را همانند هارون نزد موسی علیهماالسلام میداند و در ادامه، به ارتباط آن با مقام
فرض الطاعه امام علیهالسلام میپردازد. نویسنده خلافت را به عنوان یکی از شؤون منزلت برشمرده و معنای خلیفه را به لحاظ لغت و روایات اهل بیت علیهمالسلام بررسی کرده، به توضیح مقام
خلافةالله پرداخته و پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم را با توجه به تفویض مولویت و مقام امر و نهی، خلیفهی خدا برشمرده است. آنگاه بر همین اساس، خلیفهی پیامبر
اکرم صلیاللهعلیهوآلهوسلم را خلیفهی خدا میداند که دارای مقام فرض الطاعه و مقام امر و نهی است. دلالت حدیث منزلت بر معنای فرض الطاعه، معنای امامت و
معنای لازمهی امامت از دیدگاه علمای شیعه نیز بررسی شده است.
ملخص الجهاز:
"امام صادق علیهالسلام با استناد به این گروه آیات، به تفویض مولویت و مقام امر و نهی به رسول اکرم صلیاللهعلیهوآلهوسلم اشاره کرده، میفرماید: إن الله عز و جل أدب نبیه علی محبته، فقال: «و إنک لعلی خلق عظیم» (3) ثم فوض إلیه فقال: «و ما آتاکم الرسول فخذوه و ما نهاکم عنه فانتهوا» (4) و قال عز و جل: «من یطع الرسول فقد أطاع الله (5) (6) خداوند عزوجل پیامبرش را بر محبت خود تربیت کرد و فرمود: «و همانا تو دارای خلقی بس بزرگ هستی» سپس امور مردم را به او تفویض کرد و فرمود: «آنچه رسول خدا به شماداد، بگیرید [ و اطاعت کنید] و از آنچه نهی فرمود، بپرهیزید» و فرمود: «هر کس رسول خدا را اطاعت کند به یقین، خدا را اطاعت کرده است.
و به واسطهی این قول (حدیث منزلت)، همهی منزلتهای هارون نسبت به موسی برای امیرالمؤمنین علیهالسلام ثابت میشود، مگر آنچه عرف تخصیص میزند؛ یعنی برادری نسبی و آنچه رسول خدا صلیاللهعلیهوآلهوسلم آن را استثنا کرد ______________________________ 1.
(2) 3ـ 1ـ 6) طبرسی طبرسی نیز مقام خلافت و امامت را همان مقام فرض الطاعه میداند و تصریح میکند که حدیث منزلت به روشنی به این مقام دلالت دارد: ثابت شده که هارون علیهالسلام در زمان زندگی موسی علیهالسلام خلیفهی او در امتش بود و اطاعت هارون بر ایشان واجب بود و این یکی از منزلتهای هارون نسبت به موسی است...
(1) در بررسی دلالت حدیث منزلت نیز روشن شد گوهر اصلی امامت الاهی و بلکه مفهوم امامت، خلافت، ولایت و ملک و سلطنت الاهی، همان مقام فرض الطاعه و تملیک حق امر و نهی از سوی خدای تعالی است."