انسان در موقعیت مقدمة ومراجعة

"»/1 آنگاه اولین سؤالی که مطرح می‌شود این است کهآیا همسر دکتر تنها فرد عاقل و فهمیدۀ آن سرزمیناست؟اگر پاسخ مثبت است،دلیل این امر و یا نمودبیرونی آن در داستان چیست؟شواهد نشان می‌دهد کهنویسنده منطق خاصی را برای گزینش همسر دکتر،بهعنوان تنها فرد بینا ندارد و یا اگر هم دارد،در داستان بهآن اشاره نکرده است. بدین ترتیب دیگر مهمنیست که علت انتخاب همسر دکتر به عنوان فردییاری‌گر در رمان چیست؟چرا که این امر با همۀابهامات خود در چهارچوب جهان همین داستان،ممکنو قابل تحقق است و پیرو منطق بیرونی ما نیست. در اینجا سؤال دیگری شکل می‌گیرد:آیا عملکردهمسر دکتر به خاطر میل شخصی و ارادۀ فردی و بیناییباطنی‌اش صورت می‌گیرد،یا این که وضعیت ظاهری اویعنی در اختیار داشتن ابزارهای عمل،برای او موقعیتیرا ایجاد می‌کند که در آن اقدام به عمل صحیحامکان‌پذیر است؟آیا اگر شخصیت دیگری هم درموقعیت خاص او قرار داشت،امکان نداشت همانحرکتی را انجام دهد که او انجام داد؟ در اینجاست که بحث انسان در موقعیت که یکی ازکلیدی‌ترین مباحث ادبی-فلسفی معاصر است شکلمی‌گیرد. حال به سؤال‌مان دربارۀ انگیزۀ عملکرد همسر دکترباز می‌گردیم:آیا او نیز تابع موقعیت و شرایط است واهرم‌های درونی-بیرونی‌اش سمت و سوی عمل او رابه او نشان می‌دهد؟یا خود فراتر از این مسائل،موقعیت‌ساز است؟ شاید نتوان پاسخی قطعی و یک بار برای همیشهبه این سؤال داد،اما همین امکان مطرح شدن سؤال،یکی از بزرگترین دستاوردهای این رمان است،چرا کهبرخی از منتقدان و اندیشمندان بزرگ معاصر مهم‌ترینوظیفۀ یک اثر ادبی را ایجاد سؤال در ذهن خواننده وواداشتن ذهن او به تکاپو می‌دانند."