ملخص الجهاز:
»18 در نقل سخنان شیخ نیز شویۀ محمد بن منور بادیگران متفاوت است،در حکایتی که بخشی از آن ذیلانقل میشود لحن و حتی لهجۀ گوینده حفظ گردیده «گفتگو»و«توصیف»در حکایتهای اسرار التوحید است:«شیخ ما از استاد بو علی سئوالکرد که:استاد!اینحدیث ور دوام بو؟استاد گفت:نه.
»20 حفظ لهجۀ گوینده در چندین حکایت از حکایاتاسرار التوحید به چشم میخورد،در این مورد میتوانگفت که محمد بن منور همچون داستان نویس امروزیبا نقل عین سخنان شخصیتها،میکوشد تا هر چهبیشتر آنها را به نحوۀ سخن گفتن در زندگی طبیعینزدیک سازد،نمونهای دیگر از آثار حفظ لحن و لهجهکه مرتبط با لهجۀ حکایت قبلی است:«روزی شیخ بلحسن در میان سخن از شیخ بو سعید پرسید که:بهولایت شما عروسی بو؟شیخ بو سعید گفت:بو ودرعروسی بسیار نظارگی بو که از عروسی نیکوتر بو و لکندر میان ایشان تخت و کلاه و جلوه یکی را بو.
شیخ ما گفت:چنین دریا را گوهرچنین باشد!»33 علاوه بر اینها،در حکایتهای دیگر اسرار التوحید نیزآثار و نشانههای این طنز لطیف و شیرین که بر زبانشیخ ابو سعید جاری گشته،دیده میشود که برایاختصار از آورن نمونههای دیگر خودداری میگردد34 تناسب لحن گوینده با مخاطب،گاه در گفتگویانسان وحیوان نیز ظاهر میشود.
گفت:دریغ،مردیبدین بزرگی و عتابی بدین خردی!»37 )توصیف چنانکه پیشتر گذشت محمد بن منور علاوه بر دقتهنرمندانهای که در بیان گفتگوی شخصیتها وقهرمانان حکایتهای اسرار التوحید دارد در«توصیففضای داستان و حالات قهرمانان38»نیز مهارت کمنظیری از خود نشان میدهد به گونهای که در میاننویسندگان کلاسیک شاید بتوان بیهقی را از این لحاظ(به تصویر صفحه مراجعه شود)&%02813AMKG028G% با او مقایسه کرد زیرا نویسندگان دیگر و حتینویسندگان کتب عرفانی از قبیل شف المحجوب وطبقات الصوفیه بیشتر به بیان خلاصهوار حکایاتپرداختهاند و هیچگاه در ذکر جزئیات و تشریح وقایعهمانند صاحب اسرار التوحید قلم نراندهاند.