ملخص الجهاز:
"وی آنجا که میکوشد تا به کمک چهار رباعی منسوب به خیام ثابت کند وی «از جوانی تا پیری پیرو یک فلسفه معین و مشخص بوده و در افکار او کمترین تزلزل رخ نداده» (ص 17) و «از سن شباب تا موقع مرگ مادی، بدبین و ریبی بوده» (ص 18) و «قیافه ادبی و فلسفی او بهطور کلی تغییر نکرده است» (ص 21)؛ شیوع روایات و افسانههایی را که طبق آنها «خیام به اقتضای سن چندین بار افکار و عقایدش عوض شده، در ابتدا لاابالی و شرابخوار و کافر و مرتد بوده و آخر عمر سعادت رفیق او شده و راهی به سوی خدا پیدا کرده» (ص 15) محصول توطئه جمعی از «عوام و متصوفین و شعرای درجه سوم و چهارم» که «منافع خود را از افکار خیام در خطر میدیدهاند» دانسته که برای خرابکردن فکر او، افسانههای جعلی و رباعیات سست و مشکوک و بیاصل و نسب را داخل زندگی و شعر او کردهاند (ص 16 و 17).
صورت صحیح این رباعی که در اصل به شرفالدین شفروه اصفهانی (از شعرای سده ششم هجری) تعلق دارد، مطابق نسخه خطی دیوان او چنین است: امشب ره جام یک منی خواهم کرد خود را به دو رطل می غنی خواهم کرد اول سه طلاق عقل و جان خواهم گفت پس دختر رز را به زنی خواهم کرد (21) بیتوجهی به اصالت و سلامت الفاظ و عبارات رباعیات منسوب به خیام را میتوان در جای جای گزیده رباعیاتی که هدایت فراهم کرده دید و همه آنها با مراجعه به منابع اصیل و قدیمی قابل اصلاح است."