جلوه های اساطیری و نمادهای نخستین در قالی ایران مقالة

"اهمیت این پیوند مستدام بخصوص از این جهت بارز است که طرح و نقشهای متداول در سفالگری چند هزار سال پیش تنها در همان سفالینه‌های چندهزار ساله شوش و نهاوند و سیلک کاشان و تل‌بکان تخت‌جمشید پیدا می‌شود (چون پس از اسلام سبک سفالنگاری تغییر کلی می‌یابد)، ولی همین نقشمایه‌های چند هزار ساله را می‌توان در بعضی از فرشهایی یافت که در زمان ما بافته می‌شود. در این دستبافت کوچک (46×43 سانتیمتر)، که بیش از پنجاه سال هم ندارد، شش نقش نمادی و اسطوره‌ای آب و باران گرد آمده است: اول، خطوط شکسته رنگارنگ در بخش برین که با قوت تمام آبهای متلاطم مواج را تجسم می‌بخشد؛ دوم، نوار شطرنجی سر و ته دستبافت که تصویر انتزاعی جویباری است که در پرتو آفتاب به تلألؤ درآمده است؛ سوم، دو ردیف سه‌گوشهای پیوسته در حاشیه‌های قائم به نشانه کوهساران پرآب؛ چهارم: درخت سرو تجریدی شیوه‌یافته‌ای که هم رمز بارورشدن خاک است از آب و هم «درخت زندگی» و هم سرو که از آغاز تا به امروز نماد خرمی جاویدان بوده است؛ پنجم، مرغ پیک باران که اینجا به صورت طاوس جلوه‌گر شده که از روزگار ساسانیان در هنرهای ایرانی جایگاه والا داشته چون مرغ آناهیتا (ناهید) ایزد آب بوده است؛ (منزلت طاوس، که بومی ایران نیست، در اسطوره‌های ایرانی ریشه در اساطیر هند دارد که وجوه مشترک آنها اندک نیست. گلبوته‌های سه‌گل و سه‌شاخه در فرهنگ اساطیری ایران از دورانهای پیش از تاریخ، گیاهان سه شاخه یا سه‌گل نماد رمزی مواضع سه‌گانه خورشید در آسمان بوده، همچنانکه نگاره‌های چهار پاره، که سرآمد آنها سواستیکا یا شکسته چلیپا است، نشان‌دهنده منازل چهارگانه ماه بوده است."