خلاصة:
ما، در ارتباطات روزمره خود با دیگران، از زبان و اشارات و حرکات بدنی استفاده می کنیم؛ مثلا موافقت خود را در زبان فارسی گفتاری، با بله، آره، معلومه و نظایر آنها؛ یا با پایین آوردن سر و به هم زدن پلکها اعلام می کنیم. گویشوران هر جامعه زبانی نشانه های برقراری ارتباط با دیگر افراد را می شناسند و به هنگام نیاز آنها را به کار می برند. هر چند گاهی در استفاده از این نشانه ها اشتباه رخ می دهد که منجر به بروز بدفهمی و اختلاف می گردد، چه بسا این سو تفاهم و اختلاف به کمک کسی و با درک صحیح موقعیت رفع گردد.
در حوزه علوم، برقراری ارتباط حکم دیگری دارد. در اینجا، هدف از برقراری ارتباط، منتقل ساختن اطلاعات دقیق و صریح است و هر گونه ابهام یا بدفهمی مانع کسب نتایج مورد نظر می شود. بنابراین، بر خلاف آنچه در ارتباط عادی گفتاری رخ می دهد، از کوتاه سازی و حذف آنچه میان طرفین معهود و شناخته شده است اجتناب می شود و، با بیان دقیق و کامل کلیه اطلاعات مورد نیاز، امکان درک درست مطلب فراهم می آید. همچنین، از کاربرد صنایع لفظی و بدیعی خودداری می شود؛ زیرا هدف از نوشته علمی زیبایی آفرینی نیست و تنها انتقال دقیق و روشن مطالب مد نظر است. از این رو، در هر یک از حوزه های علوم، اصطلاحاتی خاص با تعاریف دقیق کاربرد دارند که گاه کاملا با معانی آنها در حوزه های دیگر متفاوت است. مثلا کلمه توان به معنی «قدرت» و «قوه» به کار می رود؛ اما، در ریاضیات، به حاصل ضرب یک یا چند بار عدد در خود تعریف می شود. واژگان تخصصی هر حوزه به مقتضای موضوع آن حوزه با دیگر حوزه ها فرق دارد، هر چند اصطلاحات مشترک چند حوزه نیز وجود دارد.
در حوزه مطالعات زبانی نیز، مقصود پژوهشگران انتقال دقیق مفاهیم است تا بتوان به درستی عملکرد بخشهای متعدد آن را توصیف کرد. از این رو، زبان شناسان نیز سعی می کنند تا اصطلاحات مورد نیاز خود را به دقت تعریف کنند تا از بروز هرگونه بدفهمی پرهیز شود. در این مقاله، برآنیم تا چند اصطلاح زبان شناسی مربوط به ساختمان واژه را بررسی و توصیف کنیم...
ملخص الجهاز:
"بدین قرار، واژه صرف برای مطالعه ساختمان واژه و فرایندهای فعال در این حوزه به کار میرود و فرایندهای صرفی شامل فرایندهای متنوعی از قبیل ترکیب(7)، اشتقاق(8)، ترکیب و اشتقاق، تکرار(9)، تبدیل(10) (یا اشتقاق با وند صفر(11))، پسینسازی(12)، سرواژهسازی(13)، اختصار(14)، آمیزش(15)، و تصریفی میشود.
در این رویکرد، ابتدا واژه در واژگان تولید میشود و، پس از قرار گرفتن، در ساخت نحوی نوبت عمل به فرایندهای تصریفی _______________________________ 6) homonym 7) compounding 8) derivation 9) reduplication 10) conversion 11) zero derivation 12) back formation 13) acronym 14) clipping 15) blending 16) morphologists 17) split morphology میرسد تا صورت مناسب را برای آن ساخت تولید کند.
دیگر دستورنویسان سنتی نیز به همین ترتیب عمل کردهاند و مفاهیم مربوط به صرف یا ساختمان کلمه را در اثنای توصیف اجزای کلام به دست دادهاند و میان ترکیب و اشتقاق و تصریف تفاوتی قایل نشدهاند.
صادقی (1370-1372)، در سلسله مقالاتی با عنوان «شیوهها و امکانات واژهسازی در زبان فارسی معاصر»، ضمن توصیف انواع پسوندها، نمونههایی را مطرح میکند که میتوان آنها را مشتق مرکب نامید، چون از دو یا چند واژه و حداقل یک وند ساخته شدهاند.
کشانی (1371)، ضمن بررسی ساختهای اشتقاقی پسوندی، به گروهی از مادههای حال و گذشته افعال ساده زبان فارسی اشاره میکند که، به نظر او، نقش پسوند را در ساخت دارند و تعداد این پسوندوارهها، به شمارش او، از 200 متجاوز است.
کلباسی (1371) ساخت اشتقاقی واژه را در زبان فارسی معاصر بررسی کرده و، ضمن توصیف اجزای سازنده واژه و صورت کلمه، سه فرایند ترکیب، اشتقاق، و تصریف را از هم بازشناخته و فهرست نسبتا کاملی از وندهای اشتقاقی به دست داده است."