خلاصة:
تتمیم مکارم اخلاق و به تعبیر دیگر، توسعه ی اخلاق از اهداف عالی دین اسلام است. و معیار حکومت اسلامی، همین توسعه ی اخلاق و حرکت به سوی تحقق آن است. این موضوع در سیره ی حکومتی پیامبر اکرم ( و امام علی (به طورآشکار دیده میشود. از بررسی تطبیقی سیره ی نبوی و علوی در توسعه ی اخلاق به دو مدل توسعه ی اخلاق میرسیم که بخشهای مشابه و متفاوت دارد و نشان میدهدکه این مدل بر اساس مقتضیات زمان و مکان تحول پذیر است.در این مقاله ده محور از مدل توسعه ی اخلاق در سیره ی نبوی و نیز ده محور در سیره ی علوی تبیین شده است. مدل نبوی را میتوانیم تأسیسی و مدل علوی را اصلاحی بنامیم و ما امروز در حکومت اسلامی ایران به هر دو نیاز داریم، البته با تأکید بر مدل علوی؛ در عین حال که باید تفاوتهای مقتضی این زمان را نیز ملاحظه کرد. حکومت اسلامی ایران تنها با پرداختن به موضوع توسعه ی اخلاق میتواند در مسیر تحقق اهداف والا و انسانی اسلام حرکت کند و نمونهای از حکومت و جامعه اسلامی را به دنیا عرضه نماید.
ملخص الجهاز:
از آن رو که در جامعه ی اسلامی توسعه ی اخلاق و نشر فضایل اخلاقی ضرورت دارد و با وجود حکومت اسلامی این ضرورت دو چندان میشود، بررسی سیره ی اهل بیت در توسعه ی اخلاق نقشه ی راهی است تا حرکت به سوی جامعه ی آرمانی اسلام را نشان داده و هموار سازد.
برای مطالعه ی سیره ی عملی معصومین(در باب توسعه ی اخلاق میتوان حکومت نبوی، علوی و دوره ی کوتاه حکومت امام حسن مجتبی(، و ولایت عهدی امام رضا(، را بررسی نمود؛ زیرا این بزرگان شرایط اجتماعی زعامت و حکومت را پیدا کردند وکوشیدند تا الگو و نمونهای از حکومت اسلامی را ارایه دهند و چه بسا در همین راستا مطالعه ی آیات و روایاتی که از حکومت امام زمان (عج) سخن میگویند نیز راهنما باشد.
وقتی زوایه ی دید مردم به حاکم این گونه طرّاحی شود، چهار پیامد مبارک در راستای نهادینه سازی اخلاق روی میدهد که هر کدام به نوبه ی خود گام بلندی در دستیابی به جامعه ی ایده آل اخلاقی است: اولاً، پیامبر با این استراتژی تمام مردم را بسان دیدبانانی بر حاکم میگمارد تا او نتواند از ارزشهای اخلاقی فاصله بگیرد؛ زیرا تغییر نگرش مردم نسبت به حاکم و نقش و کارکرد اجتماعی او موجب میشود که اگر کسی از این نقش فاصله گرفت یا کارکردهای مورد انتظار را بروز نداد، با نوعی بحران مشروعیّت مواجه شود و صلاحیّت او برای احراز آن منصب مورد تردید و انکار قرارگیرد.