خلاصة:
«زیغ»، در لغت، به معنای انحراف از حق، میل، کشش و عدول است، و در اصطلاح، به معنای انحراف و تمایل از پایداری در راه دین است. زیغ، پی آمد سرپیچی از دستورات الهی و وانهادن بندگی خداست. زیغ، در زبان قرآن و سنت، با مفاهیم: ضلالت، غوایت و میل مرادف است. برخی از مفاهیم مقابل زیغ در زبان قرآن و سنت عبارتند از: هدایت، رشد، قصد و ثبات. در این موجز، مفهوم شناسی زیغ، عوامل ایجاد زیغ، عوامل از بین بردن زیغ، پی آمدهای دوری از زیغ و پی آمدهای زیغ بررسی گردیده است. ثمره ی این جستار، شناخت علمی و روشمند مفهوم زیغ است.
ملخص الجهاز:
» 8 طریحی، لغت شناس مشهور شیعی، معتقد است: «زیغ در آیه ی بالا را به معنای روی گردان شدن از اطاعت حقّ معرفی کرده است، که به دنبال آن خداوند نیز قلب آنان را از ایمان و خیر - طوسی، محمّد بن حسن، التبّیان فی تفسیر القرآن، ج 9، ص 426.
3 بزرگ ترین ظلم که هر انسان در حق خود و دیگران روا می دارد، پیروی بی چون چرا از خواسته های نفسانی است که باعث گمراهی سخت و انحراف از راه مستقیم است: (وَمَنْ أَضَلُّ مِمَّنِ اتَّبَعَ هَوَاهُ بِغَیْرِ هُدًی مِّنَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ ( 4 ایشان دیگر هیچ یار و - توبه/109.
( 4 کذب و تکذیب: یکی از عوامل زمینه ساز دوری از حق و در افتادن در باطل، دروغ گویی است: (إِنَّ اللَّهَ لَا یَهْدِی مَنْ هُوَ کَاذِبٌ کَفَّارٌ (؛ 5 چه، دروغ موجب سستی انسان در راه حق شده و عذاب الهی را به دنبال - سید رضی، ابوالحسن حسین بن محمّد، نهج البلاغه، ترجمه: شیروانی، خطبه ی 192.
2 و این فسق تا بدانجا می تواند ادامه یابد که انسان را دچار نفاق گرداند و حتّی استغفار رسول خدا (، چاره ساز نباشد: (سَوَاء عَلَیْهِمْ أَسْتَغْفَرْتَ لَهُمْ أَمْ لَمْ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ لَن یَغْفِرَ اللَّهُ لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الْفَاسِقِینَ( 3 تا آنجا که اگر رسول خدا (، برای آنان هفتاد مرتبه طلب رحمت و مغفرت نماید خداوند آنان را نخواهد آمرزید: (اسْتَغْفِرْ لَهُمْ أَوْ لاَ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ إِن تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ سَبْعِینَ مَرَّةً فَلَن یَغْفِرَ اللّهُ لَهُمْ ذَلِکَ بِأَنَّهُمْ کَفَرُواْ بِاللّهِ وَرَسُولِهِ وَاللّهُ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ الْفَاسِقِینَ ( 4 مراد از رسول، رسولی است که بر اساس آیات قرآن امام قرار داده شده است.