خلاصة:
آن است در پایینترین مرحله قرار دارند.گیاهان و جانوران نیز با بهرهمندی از قدرتی متوسط،در میان دستههای یاد شده قرار گرفتهاند. در پژوهش حاضر کتاب فارسی دوم دبستان که از پایهایترین کتابهای درسی به شمار میرود،از منظر یکی از جلوههای پراهمیت رفتارهای اجتماعی-فرهنگی در جهان معاصر،یعنی از زاویهی توجه به محیط زیست بررسی میشود.به همین منظور عناصر طبیعت به هشت دستهی عمدهی:جانوران،پرندگان،گیاهان، خوارکیها،آسمانیها،آب،و زمینیها تقسیم شدند.سپس تمام موارد مربوط از کتاب استخراج گردید و براساس نظریههای زبانشناسانه و به طور خاص براساس «سخنکاوی انتقادی»و مطابق با الگوی«دستوری-واژگانی»بررسی و تحلیل شدند. نخستین نتیجهی به دست آمده نشان میدهد که عناصر طبیعت در کتاب مورد بررسی،به طور کلی از موضع قدرت بهرهمند نیستند.در بررسی دقیقتر و جزءبه جزء آشکار میشود که در میان عناصر طبیعت،نخست پرندگان و به دنبال آن آسمان و وابستههای آن در بالاترین مدارج قدرت قرار دارند و در مقابل آنها عناصر مربوط به زمین و خوراک در مدارج پایینتر و سپس آب و آنچه مربوط به
ملخص الجهاز:
"Van Dijk هدایت میکند که متن را مطابق با میل و نظر نویسنده درک و تفسیر کند(کرس،1 6991)برای نمونه مقایسهی دو جملهی«کشاورزان به طور معمول از کود شیمیایی استفاده میکنند»و«استفاده از کود شیمیایی معمول شده است»نشان میدهد که حذف واژهی«کشاورزان»در جملهی دوم و نیز تأویل فعل در جملهی نخست به ساخت مصدری در جملهی دوم،فاعل یا کنندهی کار را از مرکز توجه خواننده دور کرده است و با آنکه خوانندهی جملهی دوم نیز در نهایت میداند که فرد یا گروه استفادهکننده از کود شیمیایی کشاورز است و نه مثلا کارگر،با این حال به گونهای ناخودآگاه فاعل را از اینکه مستقیما مورد پرسش قرار گیرد مصون داشته است.
به دیگر سخن معیار جاندارپنداری در این بررسی محدودتر و بستهتر از آنچه در حوزهی ادبیات مطرح میشود،در نظر گرفته شده است و جملهها و عبارتهایی که در آنها عنصر طبیعی بر افعال و شخصیت انسانی غلبه داشته و اجزای سخن به گونهای چیده شدهاند که طبیعت و عنصرهای طبیعت در ذهن خواننده بیش از رفتار انسانی تداعی شده،مورد پذیرش قرار گرفتهاند و در تحلیلهای نهایی به شمار آمدهاند.
پرسش سوم:آیا پدیدههایی که از شمار بیشتری برخوردارند،همانهایی هستند که به طور معمول انسان آن ها را به آسانی و به صورت قابل توجهی درک میکند؟ در پاسخ پرسش نخست که آیا عناصر طبیعی براساس ساخت دستوری-واژگانی از قدرت برخوردارند یا به صورتی قدرتپذیر ظاهر شدهاند،براساس نمودار 1 بالاترین کاربرد عناصر طبیعت در کتاب به کنشپذیر تعلق داشته است(14/5%)و کمترین کاربرد را کنشگر در فعلهای گذرا دارد(11/6%)."