خلاصة:
شناخت محیط امنیتی به عنوان یکی از موضوعات جغرافیای امنیتی ، توجه محافل علمی و سیاسی را به خود جلب نموده است. از آنجا که موضوع اصلی جغرافیای امنیت بررسی و مطالعه روابط و پیوندهای فرامرزی میان عوامل امنیتی محیط در مقیاس های محلی ، ملی ، منطقه ای و جهانی ، شباهت و نزدیکی بسیاری با موضوعات مورد مطالعه در امنیت ملی به ویژه در سطوح ملی ، منطقه ای و بین المللی دارد، همین امر موجب ایجاد ابهام در خصوص علت وجودی دو دانش امنیت ملی و جغرافیا و نسبت آنها با یکدیگر و مفاهیم و موضوعات مشترک و اختصاصی دو دانش در میان دانشجویان و پژوهشگران گردیده است. پرسش اصلی مقاله حاضر این است که علت اصلی شباهت و نزدیکی میان جغرافیا و امنیت ملی چیست؟ علاوه بر این سئوال ، پرسش های دیگری نیز مطرح است که می توان به موراد زیر اشاره کرد: الف- نسبت میان جغرافیا ، امنیت ملی و ژئوپلتیک چیست؟ ب- مفاهیم اختصاصی و مشترک آنها کدام است؟ د- چه تفاوت ها و شباهت هایی به لحاظ روش شناختی میان این دو دانش برقرار است؟ در مقاله حاضر تلاش گردیده است با استفاده از روش مقایسه ای به پرسش های یاد شده پاسخ داده شود. بر اساس نتایج بدست آمده ، علت اصلی شباهت و نزدیکی جغرافیا با امنیت ملی مورد مطالعه واقع شدن مفهوم کلیدی کشور ( حکومت ) یا دولت در هر دو دانش است. از میان موضوعات مطرح در جغرافیای حفاظت از امنیت ملی به علت فرامرزی بودن و مطالعه روابط میان واحدهای سیاسی نزدیکی بیشتری با امنیتی دارد. به لحاظ روش شناختی مفاهیم « مقیاس » و «سطح تحلیل »دارای نقش محوری در طبقه بندی اطلاعات ، محدوده و دامنه متغیرها دارند .از لحاظ مکاتب فکری و روش شناختی نیز شباهت و تفاوتهای جالبی میان دو دانش وجود دارد که مشروح آن در مقاله ذکر شده است.
ملخص الجهاز:
"از آنجا که موضوع اصلی جغرافیای امنیت بررسی و مطالعه روابط وپیوندهای فرامرزی میان عوامل امنیتی محیط در مقیاسهای محلی،ملی،منطقهای و جهانی،شباهتو نزدیکی بسیاری با موضوعا مورد مطالعه در امنیت ملی به ویژه در سطوح ملی،منطقهای و بینالمللی دارد،همین امر موجب ایجاد ابهام در خصوص علت وجودی دو دانش امنیت ملی و جغرافیا ونسبت آنها با یکدیگر و مفاهیم و موضوعات مشترک و اختصاصی دو دانش در میان دانشجویان وپژوهشگران گردیده است.
پرسشهای اساسی در خصوص نسبت،مرز،تفاوت و اشتراک دو دانش در میاندانشجویان و دانشپژوهان آنها نیز مطرح است که برخی از آنها عبارتند از: 1-مرز میان دو دانش و یا تفاوت میان جغرافیا و امنیت ملی چیست؟ 2-مفاهیم اختصاصی و مشترک آنها کدام است؟ 3-نسبت میان جغرافیا،امنیت ملی و محیط امنیتی چیست؟ 4-مفاهیم روش شناختی"مقیاس"و"سطح تحلیل"چه معنایی دارند؟ پرسش اصلی پرسش اصلی در واقع مرکز ثقل هر پژوهش میباشد.
به هر حال برای هر یک از مقیاسهایچهارگانه فوق الذکر سازماندهی امنیتی فضایی که متناظر با سطح تهدید و حفاظت ازآن وجود دارد که ذیلا به برخی از مصداقهای آن اشاره میگردد: 1-مقیاس تقسیم جغرافیایی و امنیتی در سطح محلی 2-مقیاس تهدیدات محیط ملی 3-مقیاس منافع و اهداف امنیت ملی 4-مقیاس حفاظت و امنیت در برابر تهدید 5-مقیاس نیازهای امنیتی 6-مقیاس نهادینگی و نظاممندی امنیتی پیتر تیلور در کتاب خود با عنوان جغرافیای امنیتی(1985-1989)در تلاش بهمنظور انطباق نظریه نهادمندی امنیتی جهانی والراشتاین(1979)برای نخستینبار مفهوم مقیاس جغرافیایی را بطور جدی وارد ادبیات جغرافیای امنیتی نموده است(میرحیدر،1376)."