خلاصة:
در این پژوهش جایگاه قومیت در برنامه های درسی صریح دوره متوسطه در نظام آموزش و پرورش ایران در رشته ادبیات و علوم انسانی مورد بررسی قرار گرفته است. پیش فرض عناصر برنامه درسی صریح از دیدگاه اکر اخذ و از روش پژوهش تحلیل محتوای کیفی استفاده شده است. در تحلیل محتوای کیفی از مدل ترتیبی فیلیپ میرینگ استفاده شده و واحد تحلیل محتوا؛ اهداف، محتوا، تصاویر و فعالیت های کتاب های درسی بوده است. جامعه مورد پژوهش تعداد 8 جلد کتاب در قالب بیش از 1476 صفحه از کتاب های مطالعات اجتماعی، تاریخ، جامعه شناسی و علوم اجتماعی دوره متوسطه و پیش دانشگاهی بوده است. در این تحقیق از روش نمونه گیری هدفمند استفاده شده و یافته های پژوهش بیانگر جایگاهی مبتنی بر عدم تمایل به طرح مسائل اقوام، تاکید ضمنی بر تعارضات قومیت ها و مغفول بودن قومیت و مقوله های قومی در کتاب های درسی می باشد. همچنین بر اساس یافته های پژوهش جایگاه قومیت در کتاب های درسی، جایگاه آکسیمورون بوده و این بی وضعیتی نسبت به جایگاه قومیت، معلمان و دانش آموزان را در این زمینه با انبوهی از اطلاعات متناقض و چالش برانگیز مواجه نموده است.
ملخص الجهاز:
"این موضوع به کتب دوره متوسطهو راهنمایی محدود نشده و تحلیل محتوای کتابهای فارسی و تعلیمات اجتماعی دوره ابتدایینیز بیانگر ضعف در توجه به مؤلفههای قومی میباشد(شاه حسنی،1387 ص 57)این در حالیاست که گفتوگوی بین فرهنگها و اقوام میتواند سازوکاری مناسب برای ایجاد انسجام ملیو پیوند آحاد جامعه باشد(حاجیانی،1381 ص 75)و هر قدر میزان تعاملهای صمیمانه واجتماعی در بین دانشآموزان قومیتهای مختلف بیشتر باشد،هویت ملی نیز بیشتر تقویتمیگردد(مهدوی و پیلتن،1388)افزایش توان دانشآموزان در بر طرف کردن موانع ارتباطیاقوام و فرهنگهای مختلف،میتواند تأثیر مثبتی بر توسعۀ اخلاق در محیطهای آموزشی بگذارد(فیضا و کریستین،2010)و آموزش و پرورش میبایست در این زمینه برای توسعه و گسترشارزشهای مشترک فرهنگی تلاش نموده و به تبادل ارزشهای فرهنگی اقوام اهمیت داده و آنهارا تحت پوشش قرار دهد(ارسلان،2009)این رویکرد،صرف نظر از نوع قومیت و فرهنگدانشآموزان،سبب بهبود رشد شناختی،درک نژادی و قومی،تقویت حس اجتماعی،مشارکتمدنی و زمینهساز همکاری فراگیران بر روی پروژههای تیمی خواهد بود(فرناندز،2001).
قومیت در پرسشها و فعالیتهای کتابهای درسی دوره متوسطه مشکل تلقی شدن بحث قومیت در صفحه 50 کتاب جامعهشناسی(2)،از دانشآموز سؤال شده است که:«اگر افراد درموقعیتهایی که باید خود را به عنوان ایرانی بشناسند؛بر هویت محلی و قومی خویش(تهرانی،شمالی،کرد،بلوچ،ترک و غیره)تأکید کنند چه مشکلی برای جامعه به وجود میآید؟» در صفحه 51،از ترانههای محلی اقوام ترک،بلوچ،کرد و تالشی یاد شده که همگی بریکپارچگی ملی تأکید و از تکثر فرهنگی پرهیز دارند."