خلاصة:
: ضرورت وجود پیامبراز دو منظر قابل بررسی است: 1. نیاز انسان؛ 2. وجوب لطف الهی.فلاسفه و متکلمان، در معنای وجوب ارسال رسولان، نظریههایی ارائه کردهاند؛ و بر این نظریهها، نقدها و اشکالاتی نیز مطرح شده است. در نظر فلاسفه، وجوب به معنای ضرورت وجود و عدم انفکاک از ذات خداوند است، و لطف و کرم از صفات ذات محسوب میشود. هرچند متکلمان برای اثبات وجوب ارسال رسل، بر حسن و قبح عقلی تأکید میکنند و این به معنای ضرورت و لزوم فلسفی نیست، ولی برخی بر آن عقیدهاند که وجوب در نظر متکلمان، همان معنای فلسفی را دارد.قاعده لطف از نظر متکلمان بزرگ شیعه همچون شیخ مفید و خواجه طوسی نقد و بررسی شده و اشکالات مربوط به نظر حکما و فلاسفه با استناد به آیات و روایات تبیین شده است.وجوب ارسال رسل برمبنای عدل الهی نیز مورد بررسی قرار گرفته است.
ملخص الجهاز:
"» (به نقل: جهرمی شریعتمداری، ص 9 و 10) شاهد دیگر بر اینکه مقصود عبارات متکلمان در تعریف لطف، وجوب از باب کمال ذات و علم و حکمت است، نه وجوب از باب حسن و قبح عقلی، صریح عبارت شیخ مفید 1 است که میفرماید: وجوبی که قائلان به لطف در حق خدای تعالی بدان معتقدند، وجوب از باب جود و کرم است، نه از جهت عدل که آنان گمان کردهاند اگر او لطف نکند، ظالم خواهد بود.
پس، از نظر متکلمین، وجوب لطف به اقتضای صفت لطف و جود و کرم و حتی حکمت نیست که وجود آنها به مقتضای خود ذات باشد؛ بلکه همه این صفات در حق خداوند متعال به لحاظ افعال اوست؛ و او در افعالش غیر از کمال ذات، اقتدار، سلطنت تام و علم و آگاهی کامل، به هیچ امر دیگری نیاز ندارد.
2ـ6) نتیجه بحث بدین ترتیب، روشن شد که هیچ دلیلی بر اثبات لزوم لطف و ارسال رسولان از جانب خداوند متعال وجود ندارد؛ و همه الطاف الهی بر مخلوقات ـ از جمله ارسال رسولان و اعطای عقل و شعور و نظایر آنها ـ فضل و احسانی بیش نیست؛ و اگر خداوند این فضل و احسان را نمیکرد، هیچ اشکالی متوجه او نمیشد؛ چنانکه عملا هم در مورد خلق به اینصورت عمل شده است؛ زیرا میبینیم بعضی را عقل داده و برخی را هیچ نداده یا کم داده است؛ برخی را در کودکی از دنیا میبرد و برخی را عمر طولانی عطا میکند؛ و نیز برخی در کنار رسولان و در زمان بعثت به رشد و کمال میرسند و برخی دیگر عمر خویش را در زمان فترت بسر میبرند؛ و هیچکدام از اینها نیز ناشی از بخل و عدم جود خداوند متعال نیست."