خلاصة:
نویسنده در ادامه بحث منابع دولت اسلامی، در این مقاله به بررسی سه عنوان خمس و زکات و موقوفات عامه در اقوال فقها پرداخته است. نیمی از سهام ششگانه خمس به امام (حاکم اسلامی) و نیم دیگر به ایتام و مساکین و در راه ماندگان از بنی هاشم تعلق دارد لکن تقسیم و توزیع آن بر عهده امام است. زکات اگر چه موارد مصرف معین دارد و صاحبان مال می توانند زکات خود را مستقیما به مستحقان پرداخت کنند، اما اگر امام آن را مطالبه کند باید در اختیار او قرار گیرد. موقوفات عامه نیز از اموالی است که نگهداری و اخذ عواید و صرف آن در جهات مقرر بر عهده حاکم اسلامی است.
ملخص الجهاز:
"4. شیخ طائفه در کتاب های مختلف خود اقوالی را مطرح کرده است: در نهایه ـ در باب قسمت غنائم و خمس ـ گفته است: خمس را امام می گیرد و شش قسمت می کند; قسم خداوند و قسم رسول خدا و قسم ذی القربی به امام اختصاص دارد و آن را در امور مربوط به خود و آنچه که از امور دیگران لازم می داند مصرف می کند و یک سهم برای یتیمان آل محمد(ص) و یک سهم برای مساکین آنها و یک سهم نیز برای ابن سبیل از ایشان است و به غیر از ایشان چیزی از خمس نمی رسد.
ق) در فصل خمس از کتاب غنیه گفته است: خمس شش قسمت می شود; سه سهم برای امام که پس از پیامبر جانشین اوست و آن سهم خداوند و سهم رسول او و سهم ذی القربی است که خود امام است، و سه سهم دیگر برای یتیمان و مساکین و ابن سبیل از منسوبین به امیرالمؤمنین و جعفر و عقیل و عباس (رضی الله عنهم) است که برای هر گروه سهمی است و امام آن را به میزان کفایت معمول ایشان در یکسال بین آنها تقسیم می کند.
محمد بن ادریس در باب تقسیم غنائم و خمس و کسانی که مستحق آن هستند در کتاب سرائر گفته است: امام خمس را می گیرد و شش قسمت می کند، یک قسم برای خداوند و قسمی برای رسول خدا(ص) و یک قسم برای ذی القربی است که این سه قسم مخصوص امام است و آنها را در امور مربوط به خود و آنچه که از مؤونه افراد واجب النفقه او لازم می آید، مصرف می کند و یک سهم برای یتیمان بنی هاشم و یک سهم برای مساکین ایشان و یک سهم برای ابن سبیل ایشان است."