کشف المحجوب هجویری مقدمة ومراجعة

کشف المحجوب تألیف ابوالحسن علی بن عثمان بن ابی علی جلابی هجویری، یکی از مهمترین کتب صوفیه است، هم از جهت احتوا بر امهات مسائل تصوف، هم از لحاظ معرفی بزرگان فرق صوفیه، هم از نظر سبک نوشتاری و کهنگی نثر، و هم از جهت نظریات بدیع مؤلف. کشف المحجوب، شامل سه بخش است: بخش نخست، مقدمه مؤلف در سبب علت تألیف کتاب. بخش دوم، دربردارنده اطلاعات کلی در باب تصوف و تراجم احوال صوفیان معروف تا زمان هجویری. بخش سوم، که در حقیقت، قسمت اصلی کتاب است و نام کشف المحجوب ظاهرا به مناسبت همین بخش بر کتاب نهاده شده، شامل یازده «کشف» است. هجویری در این یازده کشف، مسائل مختلف تصوف را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد. کشف المحجوب نخستین بار در سال 1926 م به اهتمام ژوکوفسکی در لنینگراد انتشار یافت. چاپ قابل توجه دیگری هم به اهتمام دکتر محمد حسین تسبیحی در سال 1374 ش در اسلام آباد (مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان) صورت گرفت. چاپ منقح و مصحح این کتاب با استفاده از چند نسخه دیگر، با مقدمه دکتر محمود عابدی انتشار یافته است.

"نیکلسون در مقدمه کتاب تذکرة‌الاولیاء فوت هجویری را در سال 465 هجری ذکر کرده است2، اما دکتر عابدی در بررسی‌های خود بدین نتیجه رسیده‌اند که تألیف کتاب کشف‌المحجوب قبل از 465 ق آغاز شده و بعد از 469 ق به پایان رسیده است و در این صورت تاریخ فوت او باید بعد از آن یعنی حداقل در 470 ق بوده باشد. 3 مذهب هجویری حنفی است و او در رعایت شریعت و اعمال دینی طبق قواعد این مذهب بسیار پامی‌فشارد و اصرار می‌کند و در شرح مسائل تصوف همه جا مراعات شریعت را لازمه و مقدمه آن می‌شمارد و حتی در مواردی مثل سماع و رقص و خرقه دریدن که از آداب رایج صوفیان بوده است، بین مراعات شرع و رسم صوفیان به سختی توفیق برقرار می‌کند و ناچار می‌شود که حرمت آنها را طبق موازین شرع بپذیرد، اما برای سالکانی که به مدارجی از عرفان دست یافته و درحال بیخودی و وجد دست بدین کارها می‌زنند ارج و قربی قائل شود و لذا مباحث این باب طول و تفصیل پیدا کرده است."