خلاصة:
با توجه به نیازمندی به روایات تفسیری و اهمیت نقش امام ششم (ع) در بیان این روایات، شناخت روش تفسیری این امام همام، کمک شایانی به پیشبرد علم تفسیر خصوصا در نزد پژوهشگران و مفسران شیعی خواهد کرد. در این نوشتار روش های تفسیری امام صادق (ع) با نگاهی کاربردی بررسی شده است. برای رسیدن به این هدف باید به صورت تقریبی اکثر روایات تفسیری امام جعفر بن محمد (ع) دیده می شد که در نوبه ی خود کاری پر زحمت بود. روش تفسیری قرآن به قرآن، قرآن به سنت، تفسیر لغوی، جری و تطبیق از مسائلی است که در این تحقیق بدان اشاره شده است.
ملخص الجهاز:
»(نوری،165/4) 2-کاربرد روایات در بیان مصادیق خارجی برای برخی آیات قرآنی که خود اینروایات نیز انواعی دارد؛گروهی روایاتی هستند که ضمن آنها از برخی آیات قرآن الغایخصوصیت شده و آن آیات برمواردی غیر از مورد نزولشان تطبیق داده شدهاند،درباره آیهمبارکه{/«و نضع الموازین القسط لیوم القیامۀ فلا تظلم نفس شیئا و إن کان مثقال حبّۀ منخردل أتینا بها و کفی بنا حاسبین»/}(الانبیاء،47)از امام صادق(ع)روایت شده که مقصوداز موازین،انبیاء و اوصیاء هستند.
(عروسیحویزی،7/3) البته موارد تأویل آیات به اهل بیت(علیهم السلام)فراوان است،مانند آنچه عبد العظیمحسنی(ع)به اسناد خود از امام صادق(ع)درباره آیه{/«و أن لو استقاموا علی الطّریقۀلأسقیناهم ماء غدقا؛»/}و اگر در راه درست پایداری ورزند،قطعا آب گوارایی بدیشاننوشانیم.
روایات بسیاری از امام صادق(ع)در نشان دادن مصداق یا مصادیق آیات رسیده و گاهچنان تعبیر شده که گویا در انحصار همان مصداق است،با آنکه مفهوم کلام کلّی و شاملمصداقهای فراوان است.
(قمی،411/2) امام صادق(ع)در این نوع از روایات در توضیح واژگان به چهار جنبه از شرح واژهپرداختهاند؛ الف-گاهی تبیین واژه جنبه ظاهری و لفظی دارد و در جهت آگاه کردن شیوه محاورهعرب و استعمال آن است.
»(صدوق،معانی الأخبار،156) در روایات امام صادق(علیه السلام)این گونه از بیان شرح کلمه که فراتر از معنایلغوی پیش رفته،بسیار و در حقیقت تفسیر لغوی قرآن است.
(نک:عروسی حویزی،386/1) بخشی از روایات ذکر شده،از امام صادق(ع)رسیده است که نشان میدهد یکی ازجایگاههای انحصاری آنان،در هدایت به تفسیر و تصحیح بدفهمی نسبت به قرآن است.
2-برآیند بررسی روایات تفسیری اهل بیت(ع)به ویژه امام صادق(ع)نشان میدهدکه بخش بسیاری از کلام آنان در باب تأویل و بیان مصداق باطن آیات است که فهمآن به راسخان در علم اختصاص دارد و این خود ضرورت مراجعه به اهل بیت(ع)راآشکارتر میسازد.