خلاصة:
این مقاله بر آن است تا با بهره گیری از اسناد بر جای مانده از کمیسیون مبادلات فرهنگی و آموزشی ایران و آمریکا (برنامه فولبرایت1328-1357) پاسخ این سوال را مورد بررسی قرار دهد که «سیاست های گزینشی، آموزشی و پرورشی در برنامه رهبران کمیسیون فولبرایت چه نقشی در تربیت نسل جدیدی از نخبگان حاکم ایرانی و دل بسته به آمریکا داشته است؟» بررسی و تحلیل اسناد دست اول نشان می دهد که برنامه فولبرایت کاملا با سیاست خارجی آمریکا در ایران برای پیشبرد پروژه «نوسازی از بالا وآمریکا محور» و اهداف روانی دیپلماسی این کشور پیوند خورده بود. حاصل فعالیت سی ساله این کمیسیون، ظهور موج آمریکا گرایی در دهه آخر سلطنت پهلوی بود که در میان نخبگان مسلط در محیط های دانشگاهی و تخصصی و رهبران دولتی و مدیران عالی بروز داشت.
ملخص الجهاز:
بورس رهبران فولبرایت و نخبگان حاکم در دهه آخر دوران پهلوی دکتر حسام الدین آشنا* تاریخ دریافت:87/9/17 دریافت پذیرش:88/3/31 چکیده این مقاله بر آن است تا با بهرهگیری از اسناد برجای مانده از کمیسیون مبادلات فرهنگی و آموزشی ایران و آمریکا(برنامه فولبرایت 1328-1357)پاسخ این سوال را مورد بررسی قرار دهد که"سیاستهای گزینشی،آموزشی و پرورشی در برنامه رهبران کمیسیون فولبرایت چه نقشی در ترتیب نسل جدیدی از نخبگان حاکم ایرانی و دلبسته به آمریکا داشته است؟" بررسی و تحلیل اسناد دست اول نشان میدهد که برنامه فولبرایت کاملا با سیاست خارجی آمریکا در ایران برای پیشبرد پروژه"نوسازی از بالا و آمریکا محور"و اهداف روانی دیپلماسی این کشور پیوند خورده بود.
بر همین مبنا،طراحان راهبردهای فرهنگی آمریکا در ایران به درستی از پیوستگی نقش کالج البرز و برنامه مبادلات فرهنگی فولبرایت در رسیدن به شبکه مدیران آمریکاگرا اشاره میکنند و مینویسند: ایران کنونی را نسلی از رهبران اداره میکنند که در کالج قدیمی البرز تحتنظر دکتر جوردن تربیت شده بودند و رهبران جدیدی که حاصل برنامههای فولبرایت و اسمیث-مانت هستند،در حال کوبیدن درهای مدیرییت ایرانند؛نه این درها با سرعت مورد نیاز باز میشوند و نه تطابق دولت و نهادهای اجتماعی با دانش و دستاوردهای این افراد به اندازه کافی سریع است )2:1691,DSF( شبکه فارغ التحصیلان بورس فولبرایت به عنوان یک کانون فعال مورد حمایت دولتهای ایران و آمریکا بودهاند و زمینههای رشد اداری آنان به سهولت فراهم میشده است و این،همان تفاوت عملی بورسیهها با سایر دانشآموختگان آمریکا است: «سالانه حدود 500 ایرانی با نظام آموزشی آمریکایی در تماس قرار میگیرند ولی تاثیر چندانی در ایران ندارند،درحالیکه بورسیههای برنامه بمادله عمدتا از جایگاه مناسبی از نظر ظرفیت انقلابی و اصلاحی در کشور برخوردار میشوند» )2:1691,DSF( .