خلاصة:
طبیعت منزوی و غیر حاصلخیر مناطق مرزی به خصوص در عرصه های کوستانی و بیابانی ایران، پیوسته به دلیل فقدان رفاه و نبود انگیزه های لازم برای زندگی، زمینه ساز مشکلات سیاسی، اقتصادی و امنیتی برای دولت های وقت بوده است. ناتوانایی های بالقوه در تولید، فقدان اشتغال، نازل بودن درآمد، عدم دسترسی به نیازهای اولیه، بیکاری، فقر، مشکلات امنیتی - سیاسی، کمبود آب، مراکز بهداشتی، درمانی و آموزشی، کمبود راههای ارتباطی، شرایط بد آب و هوایی و بسیاری دیگر از این مسائل، دگرگونی و تحول بسیاری در زندگی این مردمان پدید آورده است که آن ها را به اجبار به سوی معضلات و نابسمانانی هایی چون مهاجرت قاچالاق کالا، شورش و ناامنی در این مناطق سوق داده است. امنیت شهرهای مرزی و لزوم ایجاد و حفظ آن یکی از مهمترین مسائل هر کشور می باشد. بدون تردید داشتن مرزهای کنترل شده و مناطق مرزی بدون تنش و بحران در برقراری امنیت و اعمال حاکمیت دولت در هر کشور، نفش کلیدی و هدایت کننده ای داشته و از سوء استفاده و دخالت دشمنان داخلی و خارجی می کاهد و برنامه ریزی برای تامین پایداری و پیشگیری از عدم تعادل آن امری اساسی و حیاتی برای نظام جمهوری اسلامی ایران به نظر می رسد. مناطق مرزی یکی از نقاط حساس کشور به شمار می روند. شناخت تاثیر عوامل اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی بر امنیت این مناطق از اساسی ترین نکات در درک آسیب پذیری های امنیتی به منظور جلوگیری از هرگونه تنش و کنش های ضد امنیتی به شمار می رود. در این نوشتار سعی شده با توجه به وضعیت موجود مناطق مرزی با بررسی آسیب پذیری های امنیتی به بررسی علل و عوامل ناامنی این مناطق و چالش های فرا روی امنیت پرداخته شود. به زعم نویسندگان مقاله، مهمترین چالش فرا روی امنیت در این مناطق نارضایتی از فعالیت های اقتصادی می باشد. این عامل باعث افزایش بیکاری گردیده و در نتیجه باعث شده تعداد زیادی از مرزنشینان به منظور امرار معاش به قاچاق کالا روی آورند. مجموعه مسائل و مشکلات اقتصادی این مناطق ضمن فراهم آوردن بستر ارتکاب جرم و ترددهای غیر مجاز به آن سوی مرز، تبعات سوء امنیتی را نیز به همراه داشته و برقراری نظم و امنیت و کنترل این مناطق را با مشکلات و تهدیداتی رو به رو نموده است. فعالیت های اقتصادی در مناطق مرزی از قبیل استقرار بازارچه ها توانسته اند در بسیاری از متغیرهای رفاهی و اجتماعی از قبیل ایجاد اشتغال مستقیم و غیر مستقیم، تحرک شغلی مرزنشینان، افزایش درآمد و تامین مایحتاج نیازهای ساکنین مرزنشین، بهبود نسبی ایجاد کنند اما استقرار بازارچه ها و ایجاد اشتغال برای ساکنین مرزنشین نتوانسته از خیل عظیم مهاجران روستایی به شهر بکاهد ولی از کنترل اقتصاد غیر رسمی در این منطقه تا حد زیادی کاسته است. به علاوه علارغم اینکه بازارچه ها هرچند توانسته اند حداقل امنیت نسبی از لحاظ اقتصادی در منطقه ایجاد کنند، متاسفانه نتوانسته اند به شاخص های امنیت اجتماعی در منطقه کمک شایانی بکنند.
The isolated and infertile nature in the borderline regions, especially Iran’s
mountainous and desert area, due to lack of welfare and the required incentives
for life has been always the source of political, economic and security
problems for the governments in charge. Potential inabilities in production,
unemployment, low income rate, not having access to primary needs, poverty,
security-political problems, water shortage, lack of hygienic, medical and educational
centers, inadequate roads, bad climate conditions, and a great number
of these issues has led to much development in those people’s life; as a result of
which the frontiersmen have been faced with various problems and disorders
such as immigration, goods smuggling, insurgence and insecurity in these
regions. Chief among the most important issues for every country is security
in the borderline cities and the necessity for establishing and retaining it. Undoubtedly,
controlled borders and borderline cities free of tension and crisis
play a key and determining role in establishment of security and practicing the
government sovereignty in every country; and while preventing domestic and
foreign enemies’ abuse and interference, planning for supplying sustainability
and preventing its imbalance seems to be critical and essential for the Islamic
Republic of Iran. Borderline regions are considered to be one of the sensitive
points in the country. Identifying the impact of social, cultural, political and
economic factors on the security of these regions, is among the most essential
points in understanding the security vulnerabilities to prevent any sort of antisecurity
tension and actions. This article aims at reviewing security vulner
abilities with respect to the existing status of borderline regions and surveying
the reasons and factors involved in these regions and the challenges ahead of
security. The authors of this paper believe that the challenge ahead of security
in these regions originates from disapprobation from economic activities. This
factor has led to enhancement of unemployment rate which in turn has led
the frontiersmen to get into smuggling goods in order to lead their life. The
whole economic issues and problems in the region have not only prepared
grounds for committing crimes and illegal commutations in the borderline
region, it has also caused security consequences and has led to occurrence of
some problems and threats in establishing order and security in these regions.
Economic activities such as establishment of local malls in the borderline regions
has managed to improve many welfare and social variables like direct
and indirect employment opportunities, job motion on the part of frontiersmen
and income enhancement and supplying their needs; however, establishment
of local malls and creating jobs for them has not managed to reduce the
number of peasants who immigrate to cities. Meanwhile, it has considerably
mitigated the control rate over the unofficial economy of the region. Although
these malls have managed to create minimum relative economic security, unfortunately
they have not considerably contributed to social security indices in
the region.
ملخص الجهاز:
"در گذشته علت اصلی برقراری تسهیلات برای ساکنین نقاط مرزی جلوگیری ازتخلیه این مناطق و اثرات سوء آن بوده است ولی در سال 1361 سازمان مرکزی تعاون کشوربه جهت ساماندهی افراد مرزنشین،تصمیم به تشکیل تعاونیهای مرزی گرفت(وزارتبازرگانی،1379:10) تأسیس بازارچههای مرزی و توسعه مبادلات از طریق این واحدها عمدتا به استناد ماده 11قانون مقررات و صادرات(قانون مقررات صادرات و واردات،1344)و با اولویت دادن بههدفهای زیر صورت گرفته است: 1-مسئله امنیت؛ 2-مسائل سیاسی؛ 3-مسائل اجتماعی؛ 4-ایجاد زمینههای اشتغال؛ 5-تثبیت جمعیت مرزنشین در نواحی مرزی و افزون سازی ضریب امنیت در نقاطاستراتژیک؛ 6-تأمین نیازهای کالایی مردم مرزنشین؛ 7-کاهش قاچاق مرزی؛ 8-رونق بخشیدن به اقتصاد مناطق مرزنشین؛ 9-وقوف بر امکانات بالقوه تجاری کشورهای همسایه و گشودن باب مراودات با آنها.
همچنین با حذف قاچاقکالا از گردونه فعالیت برخی از مرزنشینان دیگر نیازی نیست که دولت و نیروهای انتظامی وانتظامی هزینه هنگفتی برای ایجاد امنیت و مبارزه با قاچاق کالا متحمل شوند و مسائل امنیتیو انتظامی این قضیه خود به خود قابل حل است یافتههای تحقیق به منظور بررسی هدف و به اصطلاح نقش و جایگاه بازارچههای مشترک مرزی در وضعیترفاه،معیشت و امنیت مرزنشینان،ابتدا بعد از بیان مسأله،سؤالات اصلی تحقیق طرح و براییافتن پاسخی به سؤالات اصلی تحقیق،با توجه به واکاویهای نظری و بهرهگیری از نظریاتاندیشمندان حوزه علوم اجتماعی و جامعهشناسی اقتصادی و اقتصاد رفاه،فرضیات تدوینشد."