خلاصة:
ﻛﺘﺎﺑﻬﺎی اﺧﻼﻗﻲ ﺣﺠﻢ ﻧﺴﺒﺘﺎ زﻳﺎدی از آﺛﺎر ادﺑﻲ را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص داده اﺳﺖ. اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ در ﭘﻲ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪﻫﺎی ﺗﻜﻮﻳﻨﻲ اﻳﻦ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎی اﺧﻼﻗﻲ و ﺑﻮﻳﮋه ﺗﺒﻴﻴﻦ ﺟﺎﻳﮕﺎه اﺧﻼق ﺟﻼﻟﻲ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﭼﻮن اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﻪ ﭘﻴﺮوی از اﺧﻼق ﻧﺎﺻﺮی ﺧﻮاﺟﻪﻧﺼﻴﺮ ﺗﻮﺳﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه و اﺧﻼق ﻧﺎﺻﺮی ﻧﻴﺰ ﺑﺎ اﻗﺘﺒﺎس از ﺗﻬﺬﻳﺐاﻻﺧﻼق ﻣﺴﻜﻮﻳﻪ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺿﺮوری ﻣﻲرﺳﻴﺪ ﻛﻪ درﺑﺎره ﺟﺮﻳﺎن اﺧﻼقﻧﻮﻳﺴﻲ در اﻳﺮان ﺑﺤﺚ ﺷﻮد. در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺿﻤﻦ ﺑﺮرﺳﻲ رﻳﺸﻪﻫﺎی ﺗﺎرﻳﺨﻲ و ﺳﻨﺘﻬﺎی ﻣﻬﻢ اﺧﻼقﻧﻮﻳﺴﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﻨﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ و ﺳﻪ ﻛﺘﺎب اﺧﻼق ﻧﺎﺻﺮی، اﺧﻼق ﺟﻼﻟﻲ و 9 اﺧﻼق ﻣﺤﺴﻨﻲ را ﻛﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن اﺻﻠﻲ اﻳﻦ ﺳﻨﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲروﻧﺪ، ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ. در ﭘﺎﻳﺎن ﻣﺪل ﺗﺒﺎرﺷﻨﺎﺳﻴﻚ آﺛﺎر اﺧﻼﻗﻲ را در اﻳﺮان ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﺗﺒﻴﻴﻦ ﺟﺎﻳﮕﺎه »اﺧﻼق ﺟﻼﻟﻲ«ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎیادﺑﻲ ﺳﺎل5، ﺷﻤﺎره 02، ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن 7831 ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد. آﻧﭽﻪ در ﭘﻲ ﻣﻲآﻳﺪ ﺗﻼش ﻣﺨﺘﺼﺮی اﺳﺖ در ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺑﺮﺧﻲ از وﺟﻮه اﻧﺪﻳﺸﻪ دواﻧﻲ در ﻛﺘﺎب اﺧﻼق ﺟﻼﻟﻲ.
ملخص الجهاز:
" ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎیادﺑﻲ ﺳﺎل5، ﺷﻤﺎره02، ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن 7831 ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ در ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻮزه ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ )ﻛﻪ در دورهﻫﺎی ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ در ﻗﺎﻟﺐ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎی اﺧﻼﻗﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ( دو ﺳﻨﺖ ﻋﻤﺪه ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲﺧﻮرد: ﻳﻜﻲ ﺳﻴﺎﺳﺖ – ﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺴﻲ ﻛﻪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﺗﺪاوم اﻧﺪﻳﺸﻪ اﻳﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن در دوره اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ و ﻣﺤﻮر اﺻﻠﻲ ﺗﺤﻠﻴﻞ آن، ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﺳﺖ؛ ﻣﺜﻼ ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻈﺎماﻟﻤﻠﻚ در ﺳﻴﺎﺳﺖﻧﺎﻣﻪ، ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻫﻢ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲﺑﻨﺪد ﺗﺎ راه و رﺳﻢ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﻲ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺑﻴﺎن دﻗﻴﻘﺘﺮ، ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺷﻴﻮه ﺣﻔﻆ ﻗﺪرت ﺳﻴﺎﺳﻲ را ﻧﺸﺎن دﻫﺪ و در اﻳﻦ راه، دﻳﮕﺮ ﺳﺎﺣﺘﻬﺎی ﺣﻴﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را در ﺧﺪﻣﺖ ﻗﺪرت ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ؛ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل دﻳﺎﻧﺖ از ﻧﻈﺮ ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻈﺎماﻟﻤﻠﻚ در ﺧﺪﻣﺖ ﺳﻴﺎﺳﺖ و ﻣﺸﺮوﻋﻴﺖ آن ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد.
در واﻗﻊ، دواﻧﻲ از ﺳـﻮﻳﻲ ﺟﻤﻊ ﻣﻴﺎن اﺳﻼم اﻫﻞ ﺳﻨﺖ و ﺟﻤﺎﻋﺖ و ﺣﻜﻤﺖ ﻋﻤﻠﻲ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ را در اﺧﻼق ﺟﻼﻟـﻲ ﺑـﻪ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎی ادﺑﻲ ﺳﺎل5، ﺷﻤﺎر02،ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن 7831 دﺳﺖ داده اﺳﺖ و از ﺳﻮی دﻳﮕﺮ، ﻓﺮاورده اﺳﻼم و ﺣﻜﻤﺖ ﻋﻤﻠﻲ را ﺑﻪ ﻧﻈﺮﻳـﻪ ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﻲ ﺗﺮﻛﺎن ﻗﺮاﻗﻮﻳﻮﻧﻠﻮ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﻲزﻧﺪ )ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ، 8631:ص291(.
ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ، ﻣﻮﺿﻮع رﺳﺎﻟﻪ اﺧﻼق ﺟﻼﻟﻲ ﺑـﻪ ﭘﻴـﺮوی از ﻛﺘـﺎب »اﺧـﻼق ﻧﺎﺻﺮی« ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﺼﻴﺮ، درﺑﺎره ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﺪن و ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻣﻨﺰل اﺳﺖ، اﻣﺎ آﻧﭽﻪ در اﻳـﻦ رﺳـﺎﻟﻪ اﻫﻤﻴﺘﻲ اﺳﺎﺳﻲ دارد، ﻣﺴﺌﻠﻪ »ﺟﻤﻊ ﻣﻴﺎن ﺣﻜﻤﺖ ﻋﻤﻠﻲ و ﺷﺮﻳﻌﺖ اﺳﺖ.
از ﺳـﻮی دﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دﻻﻻت ﺿﻤﻨﻲ اﻳﻦ اﺛﺮ ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻃﺮح ﺷﺪه در اﺧﻼق ﻣﺤـﺴﻨﻲ از ﻣﻮازﻳﻦ ﺳﻨﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﻣﺘﺄﺛﺮ اﺳﺖ و ﻣﻨﻄﻖ ﺑﺎ آن، روش ﻛﺎر ﻣﻼﺣﺴﻴﻦ ﻛﺎﺷـﻔﻲ ﺑـﻪ ﺷـﻴﻮه ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎی اﺧﻼﻗﻲ اﻳﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮی دارد."