خلاصة:
یقظه که همان بیداری از خواب غفلت است، اولین منزل سیر و سلوک و اساس حرکت عرفانی است. از این رو با تأمل در آموزهای قرآن، روایات و اشعار مولانا و حافظ در مییابیم که یکی از اهداف شریعت و طریقت مبتنی بر شریعت، بیداری انسان و بیرون آوردن او از گرداب سستی و برافروختن چراغ هدایت در دل اوست.
ملخص الجهاز:
"بیداری در آموزههای دینی و اشعار فارسی دکتر ذبیح مطهری خواه 1 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تویسرکان - تاریخ دریافت تاریخ پذیرش 18/4/90 30/7/90 1- مقدمه گر بر کنم دل از تو و بردارم از تو مهر این مهر بر که افکنم این دل کجا برم «حافظ/ غزل326» ستایش شایستة مقام کبریایی است که یگانه، بیهمتا، دانا، بینا و شنواست، پروردگاری که انبیا را برای دعوت مردم به فطرت و کمالات انسانی و عمل به آنچه عقل و فطرت میپسند فرستاده و دل اولیا را به نور حکمت منور ساخت و عارفان را بهسوی حق هدایت و از دو بینی نجات داد و موحدان را از کثرت به وحدت آورد و خرد سالکان را به نور علمش روشن نمود تا عبادت و سیر و سلوک آغاز شود، زیرا رسول اکرم (ﺹ) به ابوذر فرمودند: بهراستی که آغاز عبادت و پرستش حضرت حق، شناخت اوست.
همچنین نجم الدین رازی در مرصاد العباد و هجویری در کشف المحجوب و قشیری در رسالة قشیریه آن را لازمة رسیدن به مقام توبه میدانند و مولوی در مثنوی معنوی آن را عامل از بین رفتن غفلت و موجب بصیرت میداند: «یقظه آمد نوم حیوانی نماند انعکاس حس خود از لوح خواند» در عصر حاضر نیز کتابهای زیادی دربارة یقظه نوشته شده است که از جمله آنها کتاب اخلاق نوشتة محمد شاه آبادی و کتاب طریق عملی تزکیه نوشتة محمد شجاعی و کتاب چهل حدیث نوشتة امام خمینی و کتاب تفسیر موضوعی قرآن نوشتة استاد جوادی آملی که به اهمیت یقظه و آثار آن پرداختهاند، اما در هیچ یک از اینها به اهمیت بیداری در آموزههای دینی و اشعار پارسی پرداخته نشده است."