خلاصة:
نگارگر برای مصوّرسازی، ویژگی¬های تصویری متن ادبی را اخذ کرده و آن¬ را در قالبی هنری به تصویر می¬کشد. قابلیّت¬های تصویری متون یکسان نیست و شیوه مصوّرسازی به فراخور قابلیّت¬های تصویری متن، تغییر می¬کند. در این جستار با انطباق عناصر متنی و ساختارهای تصویری مقامات حریری، درصدد برآمدیم تا قابلیّت¬های تصویری نوع ادبی مقامه را بررسی کنیم. پرسش پژوهش، این است که آیا نوع ادبی مقامه، شیوه خاصی از تصویرگری را طلب می¬کند؟ ویژگی¬های سبکی مقامه چه تاثیری بر نوع تصویرگری آن دارد؟ برای پاسخ به پرسش مذکور، متن مقامات حریری را با نگاره¬های آن انطباق می¬¬دهیم. حاصل انطباق متن و تصویر، دو ساختار کلّی را در تصویرسازی مقامات حریری نمایان می¬¬سازد: 1ـ ساختارهای تصویری همانند 2ـ ساختارهای تصویری چندگانه. حاصل پژوهش، مبیّن سبک شاخصی از تصویرسازی در مقامات حریری است که می¬توان آن را به عنوان الگوی تصویرسازی مقامات معرّفی کرد. کلید واژه¬ها: مقامات حریری، تصویرگری، نگارگری، مقامه، نسخ مصوّر
Certain Arabic classical manuscripts were accompanied by illustrations to contribute to more objectively representing them. To do so، illustrators، by taking advantage of the pictorial potentialities of literary manuscripts، attempted to depict them in a more concrete manner. As such potentialities vary، the aforementioned manner(s) would differ، accordingly. The present paper makes an analogy between the narrative elements of Maqamat al- Hariri and the technical features of the illustrations. Our main question is thus، whether Maqama ، with its peculiar stylistic features، calls for a specific type of illustration، and، further، how these features could influence the type of the illustrations. In answering the question، having made the analogy، we come to two major categories in the illustrations: 1. similar drawings for different maqamas 2. Dissimilar drawings for different maqamas. The result of the research reveals a peculiar style of illustration in Maqamat al- Hariri which can be introduced as the genre''s pattern of depiction.
ملخص الجهاز:
قابلیتهای مقامات حریری در تصویرگری فاطمه ماهوان * دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فردوسی مشهد چکیده نگارگر برای مصورسازی، ویژگیهای تصویری متن ادبی را اخذ کرده، آن را در قالبی هنری بهتصویر میکشد.
پرسشهای پژوهش عبارتاند از: آیا نوع ادبی مقامه شیوة خاصی از تصویرگری را طلب میکند؟ ویژگیهای سبکی مقامه چه تأثیری بر نوع تصویرگری آن دارد؟ برای پاسخ به این پرسشها نگارههای مقامات حریری را با متن آن انطباق دادیم.
بخش اصلی این دو کتاب نگارههای نسخة الواسطی را شامل میشود و همراه با هر نگاره خلاصهای از هر مقامه نیز ذکر شده است.
در کتابهایی که دربارة نقاشی عرب است، مطالبی بهطور پراکنده دربارة نگارههای مقامات حریری یافت میشود؛ ازجمله تصویر و تجمیل الکتب العربیه فی الاسلام و نوابغ المصورین و الرسامین من العرب فی العصور الاسلامیه از محمد عبدالجواد اصمعی (1971م)؛ تاریخ نقاشی در ایران از حسن زکی محمد (1372)؛ نگارگری اسلامی از ثروت عکاشه (1380)؛ التصویر و تجلیاته فی التراث الاسلامی از عبید کلود (1428ق).
پرسشهای پژوهش عبارتاند از: - آیا نوع ادبی مقامه شیوة خاصی از تصویرگری را طلب میکند؟ - ویژگیهای سبکی مقامه بر نوع تصویرگری مقامات حریری چه تأثیری دارد؟ برای پاسخ به این پرسشها نخست متن هر مقامه را با نگارة آن انطباق میدهیم تا دریابیم نگارگر متن را چگونه بهتصویر کشیده است، سپس به بررسی بیشترین وجوه اشتراک متن و تصویر میپردازیم.
در مقامات حریری غلبة لفظ و گفتوگو از یکسو و کمرنگ بودن توصیفها از سوی دیگر سبب شده است نگارههای این اثر دارای ساختارهای تصویری همانندی باشند و بیشتر نگارهها فردی را درحال سخنپردازی برای جماعتی نشان دهند.