Abstract:
سرزمین ما ایران، به دلیل موقعیت سوقالجیشی و استراتژیک، در درازای تاریخ تمدن کهن خود، بارها و بارها مورد تهاجم و یورش اقوام بدوی و چادرنشین قرار گرفته که اکثر این قبایل ارتجاعیترین و عقب ماندهترین فرهنگ زمان خود را داشتهاند. اما با وجود این تهاجمات، با توسل به ترفندهای گوناگون از دستاوردهای فرهنگی و علمی نیاکان خود در گذشتههای دور و نزدیک دفاع کرده است. یکی از دستاوردهای فرهنگی نیاکان ما نوروز است. این جشن باستانی از همان آغاز ایجاد آن به وسیله جمشید تا امروز در میان ایرانیان با شور و شوق خاصی برگزار شده است. نوشته حاضر، با تاکید بر آثار سفرنامه نویسان اروپایی، عمدتا بر محور تاریخی و مردم شناسی جشن نوروز در دوره قاجار میچرخد. بر همین مبنا به بررسی و تجزیه و تحلیل توصیفات این سفرنامه نویسان درباره جشن نوروز و علاقه ایرانیان به تاریخ و میهن خود در دوره قاجار، پرداخته شده است.
Machine summary:
"یکی از راههای سیطره غرب بر اقتصاد ایران در دوره قاجار شناسایی کانالهای فرهنگی جامعه ایرانی و نفوذ از طریق آن بوده است بنا به نوشته های همین سفرنامه نویس، تجار فرنگی که در این زمان در ایران به سر میبردند بهتر از هر خارجی دیگری اهمیت نوروز را میدانستند زیرا اغلب معاملات بزرگ آنها در این ایام انجام میگرفت.
(دروویل، 135)گوبینو میگوید «بزرگترین مواقع روزهای اول سال است که مردم برای تامین هزینه های عید نوروز احتیاج به پول دارند به طور کلی در تمام موارد سرور و شادمانی یا عزاداری، و خدا میداند که تعدا این روزها و به خصوص ایام جشن و سرور نزد ملتی که بزرگترین مشغولیاتش تفرح است چقدر زیاد است، مردم شهرنشن ایران ر جستجوی پول هستند.
»( ویلس، 1366: 165) اوژن اوبن فرانسوی نیز این رسم نوروزی را با کمی اختلاف بیان میکند بدین ترتیب که، با فرا رسیدن نوروز که اولین روز سال ایرانی است، درویشهای تهران در خانه رئیس صنفشان نقیبالممالک گرد هم میآیند و هر کدام خانه شخصیتی را نشان میکنند تا به مناسبت نوروز از صاحبخانه حق و حساب بگیرند.
از مطالبی که از گوبینو نویسنده فرانسوی سفرنامه سه سال در آسیا نقل قول شد دو موضوع قابل استنباط است اول اینکه از نظر فرانسویها هم تاریخ و کتابهای خطی در نزد ایرانیان از اهمیت فراوانی برخوردار بودهاند و دوم اینکه اروپاییان در دوره قاجار علاوه بر سرقت آثار باستانی این مرز و بوم- که تا حدودی ناشی از بیکفایتی و ناآگاهی قاجارها بوده است- در زمینه انتقال کتب خطی ارزشمند نیز ید طولایی داشتهاند!"