Abstract:
در بررسی کردارهای رستم ، پهلوان پهلوانان شاهنامه ، یک ناسـازواری (تنـاقض ) دیده میشود؛ بدین گونه که تهمتن در خوان سوم ، اژدهـایی را بـه یـاری رخـش میکشد؛ اما از دیگر سوی، نگاره ی درفش او، اژدهاپیکر است و در داستان نبرد با اسفندیار به نیای مادری خود، دهاک (اژیدهاک)، میبالد. از آن جا که در اساطیر ایران ، اژدها نماد گجستگی بویژه نماد خشکسالی است ، بالیدن رستم به دهـاک و اژدهاپیکری درفش وی، بسیار شگفت انگیز است . در این پژوهش راز این چیستان بازکاوی شده است . آن چه به دست آمد بدین گونه است که اژدهـاپیکری درفـش رستم و اژدهاکشی وی، هر دو بن مایه ای آریایی دارند و ناسازواری میان آن ها یک ناسازواری بنیادین و اساسی نیست ؛ زیرا هر کدام ، جداگانه نماد و نمایان گر آیینی ویژه است : ١) اژدهاپیکری درفش رستم ، در بنیان ، میراثی اسـت کـه او از نیـای خود، گرشاسپ ، به ارث میبرد؛ بدین گونه کـه گرشاسـپ در آغـاز، اژدهـایی را میکشد و به یادگاری این دلاوری، نشان اژدها را بر درفش خود حک مـیکنـد. پس از وی برخی دیگر از پهلوانان خاندان رسـتم چنـین درفشـی برمـیگزیننـد. هم زمان ، درفش اژدهاپیکر نشانه ی «جهان پهلوانی» نیز دانسته میشود؛ چراکـه بـر اساس گزارش هـای فردوسـی و اسـدی طوسـی، ایـن درفـش تنهـا شایسـته ی جهان پهلوانان است . گفتنی است که اژدهای درفش جهان پهلوان نـه تنهـا گجسـته نیست ، بلکه نشانه ای همایون اسـت ؛ زیـرا در بنیـان ، نمـاد پیـروزی پهلـوان بـر اژدهاست . ٢) اژدهاکشی تهمتن ، نمـاد نبـرد بـا پتیـارگی بـویژه نمـاد نبـرد بـا خشک سالی است .
Machine summary:
"» (رضاییدشت ارژنه ، ١٣٨٨: ٧١) وی به این بیت فردوسی استناد میکند: چنین گفت کز چین یکی نامدار بـه نـوی بـیـامـد بـر شهـریـار (فردوسی، ١٣٨٧: ١٨٨) همچنان که پیش تـر گفتـه شـده اسـت ، نویسـندگان جسـتار «تـوتم در داسـتان هـای شاهنامه » نیز، به ناهم خوانی میـان اژدهـاپیکری درفـش رسـتم و شخصـیت وی اشـاره کرده اند و نوشته اند: «اینکه چرا نگاره ی درفشش [رستم ] اهریمنی است ، جـای پرسـش دارد.
لیـک ایـن پرسـش همچنان بیپاسخ است که «چرا رستم که اژدهای خوان سوم را میکشد، نشان آن جانور را برای نگاره ی درفش خود برمیگزیند؟» آن چه از بررسی متون اساطیری ـ حماسی بویژه شاهنامه و برخی دیگر از متون ادب پارسی درباره ی اژدهاپیکری درفش پهلوان به آشکارگی دریافت میشود و نمونـه هـایی روشن دارد، این است که درفش اژدهاپیکر، از یک سو بازگوکننده ی یکی از کهن تـرین آیین های ویژه ی لشکری ـ پهلوانی ایران زمین است و از دیگر سـوی، ایـن آیـین خـود برآمده از یک سنت کهن در خاندان تهمتن اسـت .
بر پایه ی آن چه درباره ی پیشینه ی درفـش اژدهـاپیکر در خانـدان تهمـتن و مخـتص بودن این گونه درفش به جهان پهلوانان گفته شده و بر اساس نمونه هایی که از شاهنامه و گرشاسپنامه آورده شده است ، میتـوان بـدین نتیجـه رسـید کـه : گرشاسـپ بـه عنـوان نخستین پهلوان بزرگ ایرانیان ، در آغاز، اژدهایی را میکشد و بـه یادگـاری ایـن کـردار پهلوانی و برای زنده نگه داشتن خاطره ی این اژدهاکشی و بالیدن به آن ، نشان اژدهـا را بر درفش خـود حـک مـیکنـد."