Abstract:
از لحاظ ماهیتی بین علل موجهه جرم و علل رافع مسئولیت کیفـری تفاوت های مهمی وجود دارد. بر ایـن اسـاس در حقـوق داخلـی اکثـر کشورها از جمله ایران برای این دو ماهیت حقوقی جداگانه ای قائل انـد. اما در حقوق بین الملل کیفری چنین تفکیکی وجود ندارد . با عنایـت بـه اهمیت تفکیک بین این عناوین از نظر آثار و نتایج متفاوتی که هر کدام از آن ها دارد به نظر می رسد در حقوق بین الملل کیفری نیز باید معتقـد بـه این تمایز بود. مهمترین سوالی که در این زمینه قابل طرح است ایـن کـه ملاک و معیار این تفکیک چه می باشد و آیا همان آثار و نتـایج متفـاوتی که برای این دو در حقوق داخلی ذکر می شود، قابل ارائه در حقوق بـین الملل کیفری هم هست یا خیر. به نظر می رسد همان مبانی کـه منجـر بـه تفکیک ماهیتی این دو در حقوق داخلی کشـورها شـده ، در حقـوق بـین الملل کیفری هم وجود دارد. لذا برای ارائه معیاری دقیق برای این تفکیک باید از معیارهایی که در حقوق داخلی پذیرفته شده ، استفاده کنیم .
Machine summary:
به عنوان مثال سه تن از حقوق دانان به نام فرانسـوی در بحث از علل عدم مسئولیت یا تخفیف آن طی دو مبحث ، ابتدا علل موجهـه جـرم (یعنی حکم قانون ، امر آمر قانونی ، دفاع مشروع ، اضطرار و رضایت محنی علیه ) و در مبحث دوم علل رافع مسئولیت کیفری (یعنی اختلال عصبی یا روانی ، اجبار، اشـتباه و صغر) را بیان کرده و در باب تفاوت های ماهیتی این دو به تفصیل صحبت کرده انـد (استفانی ١ و دیگران ، ١٣٧٧: ٥٣٤-٤٨٣؛ لوترمی ٢، ١٣٨٧: ١٠٤-٨٦).
این تفاوت از آنجا ناشی می شود که در علل موجهه جرم مثل دفاع مشـروع و امر آمر قانونی ، اساسا عمل مرتکب ، جرم محسوب نمی شـود؛ در حـالی کـه در علـل رافع مسئولیت کیفری همچون صغر و جنون ، عمل مرتکب ، جرم است ولی فاعل بـه دلیل عدم قابلیت سرزنش ، واجد مسئولیت کیفـری بشـمار نمـی آیـد.
در عین حال ملاحظه مـی شـود کـه تفکیکـی بـین علـل موجهه جرم و علل رافع مسئولیت کیفری را نمی توان در این مقررات یا رویه قضایی بین المللی ملاحظه کرد (کسسه ١٧، ١٣٨٧: ٢٧٧؛ آقایی جنت مکان ، ١٣٩٠: ٢٣).
برخی نیـز گفتـه انـد کـه عدم تفکیک بین علل موجهه جرم و عوامل رافـع مسـئولیت کیفـری در حقـوق بـین الملل کیفری ناشی از تفکر گروهی از حقوق دانان است که معتقدند اثر خاصی بر این تفکیک بار نیست و در واقع این تفکیک بی فایده است .
14- Bantekas & Nash 15- Werle 16- Kittichaisaree 17- Cassese 18- Gronds for Excluding Criminal Responcibility 19- Justifications and Excuses 20- Scheb 21- Elliot & Quinn 22- Herring 23- Cryer 24- Takemura منابع الف ) فارسی آقایی جنت مکان ، حسین (١٣٩٠).