Abstract:
در این پژوهش به بررسی کناب جوامع احکام علی این زید بیهفی پرداخته شده است.
کناب جوامع احکام النجوم یکیر از کنابهای مهم قرن ششم در زمینة علم احکام نجوم است که از جهات
مختلفی دارای اهمّیت است. در این کتاب از مشاغل وحرف و پیشههای عصر مولف بیان شده
است وگونه ای جامعه شناسی ایران در قرن ششم به حساب میآید؛ زیرا بسیاری از اعتفادات گذشتگان
در بارة احکام نجومی در این کناب وجود دارد . ارزش دیگراین کناب به جهت ذکر نام بسیاری از
منجّمان وکنابهای نجومی است. از دیدگاه ادبی هم کتاب جوامع احکام یکی از متون ارزشمندی
است که بسیاری از ویژگیهای سبکی نثرقرن پنجم و ششم را در خود دارد. نثرکتاب به خاطر موضوع
آن, ساده و غیر منشیانه است اما کلمات اصیل فارسی و برخی کلمات دشوار عربی نیز د رآن وجود دارد.
Machine summary:
شهمردان ابن ابی الخیر در ابتدای کتاب روضۀ المنجمین که در قرن پنجم هجری تألیف کـرده است ، از کتابهایی که قبل از وی در زمینۀ نجوم و احکام نجـومی نوشـته شـده ، اینگونـه انتقـاد میکند که در بعضی از این کتابها کلمات فارسی خاصی به کار رفته است که از تازی دشـوار تـر است ، اما نامی از این کتابها به میان نمی آورد.
بر چهار قسمت کن آنچه حاصل آید بیست و هشت مـی افکـن آنچـه کمتـر از بیسـت و هشت بماند بنگر تا به کدام حروف موافق است از حروف معجم (٦٥) -ستعمال «ب ، ن » با هم در اول فعل : -گر کواکب در سادس طالع یا در ثانی عشر بودند و صاحب طالع به کواکب نظر نـدارد مولـود بنزید (٢٦) -مصدر مرخم -و این برج دلالت کند بر آشوب و فتنه عامی و رسید قهر مر ترکان را (٣٧٣) -مصدر جعلی -در وجه سوم بزرگ قدر و درست مزاج ، روزگار در شادی و رفاهیت گذارد (٢٥٣) -سم مصدر:اگر به مشاهدة ماه و عطارد بود دلیل کند بر کمی باران ها و رفتن بادهـای سـرد و ابرهای بینم و بیماری هلاک کننده و خون ریزش ها (٣٧٧) -«ب » به جای «را» مفعولی به تقلید از زبان عربی که فعل را با «ب » متعدی میکنند: اگر زهره با زحل و قمر به تربیع عطارد و مریخ بود، مولود احمق بود که مردم بوی اسـتهزا کنند (٥٣) -حذف «را»ی مفعولی : هرجا نیاوردن را که علامت مفعول است سبب تعقید کلام نمیشده است ، متقدمان از آوردن رای مفعولی خودداری می کردند.