Abstract:
موضوع اصلی نوشتار حاضر، بررسی و تحلیل فقه سیاسی اهل سنت بر
اساس بنیادهای روش شناختی آن است. در این راستا، ابتدا رابطه فقه
سیاسی اهل سنت با زبان و ادبیات عرب بررسی شده است، زیرا با توجه به
گریز ناپذیری مراجعه به نص و سنت برای تنظیم زندگی سیاسی، ادبیات
عرب مهمترین ابزار معرفتی فقیه است. در بخش دوم، با اشاره به منابع فقه
سیاسی اهل سنت، جایگاه هر یک از این منابع و ضرورت روش شناختی
آنها طرح شده و نیز با توجه به جایگاه ویژه نص قرآنی، ضرورت و نحوه
تحویل منابع دیگر به آن در فقه سیاسی اهل سنت تبیین گردیده است. در
بخش پایانی نویسنده، نظریههای فقه سیاسی اهل سنت را به دو دسته
نظریههای قدیم و جدید تقسیم کرده و تأثیر گذاری بنیادهای روش
شناختی فقه سیاسی اهل سنت در این دو دوره بر شکلگیری ویژگیها
خاص هر دوره و در نتیجه ظهور تقسیم بندی مذکور را مورد بررسی قرار
داده است.
Machine summary:
"بدیهی است در چنین روشی، عقل به عنوان یک منبع مستقل در کنار منابع دیگر قرار نمیگیرد و در نتیجه طرح قیاس در فقه سیاسی اهل سنت نمیتواند زمینههای لازم برای به کارگیری عقل در استنباطهای فقهی را به همراه آورد.
مراجعه به آیات قرآن به ویژه آیاتی که بر ضرورت مراجعه به عقل و به کارگیری آن در زندگی دلالت دارند، این پرسش را مطرح میسازد که چرا فقه سیاسی اهل سنت نصگرا، عقل را به یک باره و به طور کامل از شیوههای استنباط احکام زندگی سیاسی به کنار میزند و به گونهای منابع دیگر را به نص تحویل برده و عقل را به عنوان یک منبع روششناختی به رسمیت نمیشناسد؟ پاسخ به این پرسش نیازمند بررسی تحولات پدید آمده در جامعه علمی مسلمانان به ویژه در دوره میانه است.
34 بنابراین میتوان در جمعبندی از نظریه دوم به این نکته اشاره کرد که طرح نظریه حکومت اسلامی که با هدف احیای خلافت مطرح شده، ضمن حفظ عناصر و مؤلفههایی از نصگرایی، زمینههای مؤثری برای عقلگرایی را نیز فراهم ساخته است؟ و این بیانگر تحول در فقه سیاسی جدید اهل سنت محسوب میگردد.
تأکید بر نص و تلاش برای برگرداندن منابع استنباط به نص قرآن و نیز تأکید بر فقدان نص از سوی پیامبر صلیاللهعلیهوآله درباره جانشین خود، فقه سیاسی قدیم اهل سنت را به عمل و رأی صحابه میرساند و از این رهگذر، نظریه خلافت را به عنوان الگوی صحیح و مشروع حکومت پس از پیامبر مطرح میکند؛ از این رو فقدان نص، مهمترین عامل طرح نظریه خلافت از نظر آنان محسوب میگردد."