Abstract:
رژیم های انقلابی ماهیت های گوناگونی داشته و در شکل های متنوعی ظاهر شده اند. در برخی شرایط، دیکتاتوری های نظامی، حزبی و فردی، و گاهی نیز رژیم های دموکراتیک از دل انقلاب ها سربرآورده است. بنابراین، انقلاب به عنوان یک عامل، به تنهایی رژیم را دموکراتیک یا اقتدارگرا نمی سازد. شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه (ایدئولوژی سیاسی) و نوع رژیم ساقط شده ماهیت رژیم انقلابی را رقم می زند. جمهوری اسلامی ایران به عنوان رژیمی انقلابی، بر اساس نظریه دموکراتیزاسیون و سکولاریزاسیون قابل تبیین نیست و تحلیل و تبیین دیگری می طلبد. از دیدگاه دموکراتیزاسیون، وجه ولایت فقیه جمهوری اسلامی و از نظر سکولاریزاسیون، اسلامی بودن جمهوری اسلامی و از نظر کلی، ترکیب جمهوری بودن و اسلامی بودن آن به مسئله ای برای اندیشمندان تبدیل شده است. در تعیین ماهیت رژیم انقلابی، عوامل گوناگونی دخالت دارند؛ از قبیل ساختار و شرایط بین المللی، ماهیت رژیم ساقط شده، قدرت جامعه مدنی و فرهنگ سیاسی. این مقاله با عنایت به نظریه های فرهنگ سیاسی (تقلیل یافته به ایدئولوژی سیاسی) درصدد تبیین این مسئله در دهه اول انقلاب اسلامی ایران (1357-1367) است. روش تحقیق، استفاده از راهبردهای مطالعه موردی است. نتایج تحقیق نشان می دهد نوع ایدئولوژی سیاسی رهبران انقلابی تا حدودی می تواند تبیین گر مسئله باشد. در اسلامی بودن نظام (در معنای تصویب قوانین اسلامی، نظارت فقها بر قوانین مصوب و حضور فقها و روحانیان در دولت)، ایدئولوژی رهبران و نخبگان سیاسی نقش مهمی داشت. جمهوری بودن نظام (برگزاری انتخابات) نیز تا حدی ناشی از ایدئولوژی جمهوری خواهی اسلامی امام و نمایندگان مجلس خبرگان تدوین قانون اساسی بود.
Machine summary:
"در مورد فرهنگ سیاسی شـیعه نیـز، یکی از راهکارهای بررسی تجربی و عملی تأثیر فرهنگ سیاسی شیعه بـر نظـام سیاسـی ایـران پس از انقلاب اسلامی ، مستلزم بررسی ایدئولوژیهای نمایندگان مجلس خبرگان تدوین قانون اساسی و رهبر انقلابی (امام) است .
اندیشة امام را از سال ١٣٥٦ تا زمان رحلت ایشان می بایست به سه مرحلة دیگر تقسـیم کـرد: مرحلـة اول بـا عنوان «عصر جمهوری اسلامی » که از اواخر سال ١٣٥٦ آغاز می شود و تا تصویب اصل ولایت فقیه در مجلس خبرگان قانون اساسی ادامه دارد؛ مرحله دوم با عنوان «دورة ولایـت فقیـه » کـه بین ٢٣ شهریور ١٣٥٨ تا ٢٥ فرودین ١٣٦٦ است ؛ مرحلة سوم با عنـوان «دورة ولایـت مطلقـة فقیه » که بقیة حیات امام را دربرمی گیرد.
جدول ٣ انواع ایدئولوژی های موجود در بین نمایندگان مجلس خبرگان تدوین قانون اساسی نوع ایدئولوژی تعداد افراد میانگین سنی میانگین آرای کسب شده در انتخابات میزان تحصیلات موقعیت جغرافیایی درصد مشارکت در مسائل انقلاب عضویت در گروه 1 اسلامخواهی 21 53/33 59/76 روحانی و مجتهد مرکز، غرب و شمال و جنوب ٢٥ درصد قوة قضائیه و اصول کلی 2 جمهوریخواهی 8 48/5 64/31 غیرروحانی و غیرمجتهد تهران و شرق کشور ٥٠ درصد قوة مجریه 3 اسلامخواهی و جمهوری خواهی 21 46/43 68/35 روحانی و غیرروحانی و مجتهد و غیرمجتهد تهران و شرق کشور ٥٢ درصد حقوق ملت و حاکمیت ملی واصول کلی در ایدئولوژی اسلامخواهی افرادی هسـتند کـه نسـبت بـه بقیـة گـروههـا از سـن بـالاتری برخوردارند."