Abstract:
هر انسانی با قرار گرفتن در هر مرتبهای از کمال، برکنار از مرتبهای از گناه به معنای عام آن نخواهد بود. به همین دلیل، توبه در قرآن وظیفهای همگانی معرّفی شده است. از منظر دینی هر چند شایسته است انسان در حدّ توان خود از ارتکاب به گناه بپرهیزد، ولی چنانچه مرتکب گناهی شد، راه برون رفت از آن، توبه و استغفار است. در این نوشتار کوشیده ایم تا برخی از مهمترین مسائل مربوط به توبه را در دو بخش کلی ارایه دهیم: در بخش نخست به بررسی نظریّات برخی از عالمان مسلمان در این باره پرداخته ایم ودر بخش دوم کوشیده ایم تا با جستجو در صحیفه سجادیّه، منظر امام سجّاد درباره حقیقت توبه و پارهای از مسائل مهم مربوط به آن را بررسی و تبیین کنیم.
Machine summary:
توبه در اصطلاح شرع، عبارت از ترک گناه بخاطر زشتی آن، و پشیمانی بر معصیتی که در گذشته از او سر زده، و عزم برترک بازگشت به آن در آینده، و جبران کردن کارهای ترک شدهای است که از طریق اعاده قابل جبران است و هر گاه این چهار شرط با هم جمع شوند، شرایط توبه، کامل است (همو، ص75).
2-2- مقومات توبه ماهیت و حقیقت توبه از چه مقوم یا مقوماتی فراهم میآید؟ به تعبیر دیگر عنصر یا عناصر اصلی مندرج در حقیقت توبه کدام عنصر یا عناصرند؟ عدهای حقیقت توبه را متشکل از سه چیز میدانند: نخست معرفت به ضرر گناه، دوم پشیمانی از گناه و سوم ترک گناه در زمان حال و عزم بر عدم بازگشت به آن در آینده (تا آخر عمر) و جبران و تلافی آنچه قابل جبران و تلافی است مانند قضای عبادتی که از او فوت شده و بیرون آمدن از مظالم مردم که از پشیمانی حاصل میشود (مجلسی، بیتا: 611).
از امام صادق( نیز درباره قبول و پذیرش توبه، نقل شده است که فرمود: هیچ مؤمنی نیست که در یک شبانه روز چهل گناه کبیره مرتکب شود و آنگاه در حالی که پشیمان شود بگوید: استغفرالله الذی لا اله الا هو الحی القیوم، بدیع السموات و الارض، ذوالجلال و الاکرام و اسأله ان یصلی علی محمد و ال محمد و ان یتوب علی، جز اینکه خداوند گناهان او را میآمرزد (فیض کاشانی، 1379: ج7، ص38- 37).
امام سجاد( شرایط توبة حقیقی را چنین بیان کرده است: 1- توبه باید خالصانه و بیبازگشت به گناه (نصوح) باشد.