Abstract:
پیروزی انقلاب اسلامی و شکل گیری جمهوری اسلامی به مثابه نخستین دولت شیعی در عصر حاضرو متعاقب آن تشکیل دولتی با اکثریت شیعی در عراق و احیای جنبشهای شیعی دربرخی کشورهای خاورمیانه مانند بحرین حاکی از ظهور پدیده تازه ای در ژئوپلتیک خاورمیانه است که گاه در نگرش منفی با تعبیر هلال شیعی از آن یاد شده و گاه حرکتی مبتنی بر حقوق بشر و حق تعیین سرنوشت و گویای سرنوشت محتوم و تلاش برای احیای حقوق نادیده گرفته شده شیعیان در پهنه خاورمیانه تلقی شده است به نظر میرسد با همگرایی شیعیان ایران و عراق به مثابه دو محور شیعیان عرب و فارس در پیوند با ساختارهای نهادین در مجموع بتواند حیات تازه سیاسی شیعیان در خاورمیانه را توصیف نماید واقعیتی که طیفی از جنبشهای اجتماعی و سیاسی تا نهاد و دولت سازی را در بر میگیرد. بررسی ظرفیت ها و قابلیتهای ان و نیز مولفه های تاثیرگذار بر ژئوپلتیک شیعیان و نیز فهم چگونگی تاثیرگذاری این متغیر نوظهور در معادلات خاورمیانه در درک تحولات آتی این منطقه از جهان اهمیت زاید الوصفی دارد این مقاله در صدد است با بازنمایی وضعیت فعلی بازخیزی شیعیان خاورمیانه به تشریح و بسط ظرفیتها و قابلیتهای تاثیرگذاری این مولفه مهم در آینده و به بررسی تنوع آثار و نتایج حاصل از این بازخیزی در صحنه خاورمیانه بپردازد.
Machine summary:
در هر حال روند بازیابی هویت سیاسی اجتماعی شیعی نه با شیعه هراسی در قالب تهدید دانستن هلال شیعی قابل سرپوش نهادن است و نه با رشد دادن جریانهای سکولار یا غربگرای شیعی انگونه که در عراق و ایران و مورد توجه بوده منحرف شدنی است از این رو میتوان مجموعه ای از مناطقی را ترسیم کرد که شیعیان از جنبشی فکری تاتشکیل دولتی تمام عیار در صحنه خاورمیانه حضور دارند شناخت اجمالی مختصات این نیروها میتواند در درک کاملتر از خاورمیانه جدید سودمند باشد در این راه البته گسترش ارتباطات رسانه ای، فرایند جهانی شدن فشارهابرای اعمال اصلاحات پایه ای به مثابه راه حل ریشه ای برای خشکاندن تروریزم و نیز ظهور نسل جدیدی از رهبران عربی در این مسیر موثر بوده است نوع حکومت در امریکا، جریان سیاسی حاکم بر عراق و ایران به منزله حلقه های اصلی شکل دهنده ژئوپلتیک جدید شیعه، میزان توفیق در کارامدی سیاسی اقتصادی این حلقه ها و نیز میزان واقع گرایی دولتهای یکه شیعیان در کشورهای متبوع انان در اقلیت هستند در مسیر نقش افرینی شیعیان در خارمیانه تاثیر گذار خواهد بود تا جایی که برخی معتقدند که پیشینه تاریخی و ویژگیهای سازمانی مکتب شیعه توانایی، انگیزه و قابلیت رهبری اصلاحات در جهان عرب را دارد (اسحاق نکاست، 1387: 17) نکته مهم در این قضاوت حق انتخاب رهبران مذهبی و سیاسی در دوره غیبت و رد پذیرش حاکم ظالم و جایر در میان شیعیان بر خلاف اهل سنت است استقلال نسبی روحانیون شیعی که در سطوح عالی بوسیله پیروان انتخاب میشوند ماهیت و بنیان دموکراتیک این رابطه را نشان می دهد ( اسحاق نکاست، 1387 : 19) این نکته را ولی رضا نصر گونه دیگری تقریر میکند به اعتقاد او مهمترین تهدید فراروی امریکا در حال حاضر از تفسیر افراطی اسلام سنی ناشی میشود این القاعده وهابیت و فعالان سلفی گرا و اخوان المسلمین هستند که در خاورمیانه و شمال افریقا و اروپا منافع امریکا را به خطر انداخته است.