Abstract:
یکی از اهداف تحلیل گفتمان انتقادی، بررسی روابط نابرابر و سلطه گرانة حاکم بر رسانه و ایجاد آگاهی ، بینش و نگاه انتقادی در مخاطبان رسانه هاست و انگاره اجتماعی - معنایی نحوة بازنمایی کنشگران اجتماعی (٢٠٠٨ ,Van Leeuwen) چارچوب نظری مناسبی برای پژوهش در این حوزه در اختیار زبانشناسان و تحلیلگران گفتمان قرار می دهد. در تحقیق حاضر، پنجاه خبر و مقالة منتشرشده در رسانه های معتبر بین المللی که در دو ماه پایانی سال ٢٠١٠م دربارة پروندة اتمی جمهوری اسلامی ایران منتشر شدهاند، در چارچوب انگارة یادشده بررسی و نحوة بازنمایی کنشگران اجتماعی دو طرف منازعه (ایران- غرب) تحلیل می شود تا میزان بی طرفی یا جانبداری این رسانه ها در بازنمایی نقش آفرینان این کشمکش بین المللی آشکار شود. نتایج پژوهش موید این واقعیت است که باوجود ادعای بازنمایی بی طرفانة وقایع توسط خبرگزاریها و مطبوعات مهم بین المللی ، جریانی هدفمند از سازکارهای زبانی و اجتماعی در مطالب منتشرشده توسط آنها دربارة پروندة اتمی ایران دیده می شود: کنشگران اجتماعی طرف ایرانی ، هم ازنظر حجم و محتوا و هم به لحاظ نحوة نامدهی و هویت دهی ، به شیوهای متفاوت با کنشگران غربی بازنمایی می شوند و تصویری غیرمنطقی و ستیزهجو از ایشان نشان داده می شود؛ درحالی که کنشگران طرف دیگر منازعه با همدلی بیشتر و به عنوان افرادی منطقی و صلح طلب معرفی می شوند.
Machine summary:
دانشیار گروه زبانشناسی ، دانشکدة علوم انسانی ، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران دریافت : ٩٠/٩/١ پذیرش : ٩٠/١٢/٦ چکیده یکی از اهداف تحلیل گفتمان انتقادی، بررسی روابط نابرابر و سلطه گرانة حاکم بر رسانه و ایجاد آگاهی ، بینش و نگاه انتقادی در مخاطبان رسانه هاست و انگاره اجتماعی - معنایی نحوة بازنمایی کنشگران اجتماعی (٢٠٠٨ ,Van Leeuwen) چارچوب نظری مناسبی برای پژوهش در این حوزه در اختیار زبانشناسان و تحلیلگران گفتمان قرار می دهد.
نتایج پژوهش مؤید این واقعیت است که باوجود ادعای بازنمایی بی طرفانة وقایع توسط خبرگزاریها و مطبوعات مهم بین المللی ، جریانی هدفمند از سازکارهای زبانی و اجتماعی در مطالب منتشرشده توسط آنها دربارة پروندة اتمی ایران دیده می شود: کنشگران اجتماعی طرف ایرانی ، هم ازنظر حجم و محتوا و هم به لحاظ نحوة نامدهی و هویت دهی ، به شیوهای متفاوت با کنشگران غربی بازنمایی می شوند و تصویری غیرمنطقی و ستیزهجو از ایشان نشان داده می شود؛ درحالی که کنشگران طرف دیگر منازعه با همدلی بیشتر و به عنوان افرادی منطقی و صلح طلب معرفی می شوند.
به این منظور، پنجاه عنوان مقاله و خبر از خبرگزاریها و روزنامه های مهم بین المللی که در دو ماه پایانی سال ٢٠١٠م منتشر شدهاند، به صورت تصادفی انتخاب و در چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی به ویژه انگارة بازنمایی کنشگران اجتماعی براساس مؤلفه های جامعه شناختی - معنایی ون لیون ٢ (٢٠٠٨) تحلیل شده است تا همسانی یا سوگیری احتمالی در نحوة بازنمایی طرفین ایرانی و غربی این پرونده توسط رسانه های مهم جهانی آشکار شود.