Abstract:
با وجود آنکه ولایت عصبه در حدیث و فقه امامیه جایگاهی ندارد، اما بسیاری از شارحان نهجالبلاغه با استناد به حکمت «إذا بلغ النساء نص الحقائق فالعصبة أولی»، از اولویت عصبه بخصوص در امر تزویج بر ولایت مادر سخن گفتهاند. این درحالی است که احادیث معارض در این باب فوق حد احصاء است و اجمالی که در این حدیث وجود دارد، موجب تحمیل عقیدهی آنان بر نهجالبلاغه گردیده است. همچنین حدیث، معنای صریح و روشن و صحیحی دارد که از نظر شارحان و مترجمان مخفی مانده و آن مربوط به معنای کلمههای «حقائق» و«عصبه» است. «حقائق» جمع «حقیقة» و به معنای کسی است که واجب است از او حمایت شود و عصبه کسانی هستند که این حمایت را انجام میدهند.
Machine summary:
"رجالی و محدث عصر ما حاج شیخ محمدتقی تستری (ره) ذیل همان حکمت نهجالبلاغه مینویسد: «ما ذکره من أن الإخوة و الأعمام أولی بالمرأة، مذهب العامه و الخبر من طریقهم و الأصل فی نقله أبوعبیده و عندنا الولی الأب و الجد بالأجماع أذا کانت صغیرة و علی خلاف اذا کانت کبیره باکرة و اما غیرهما فلا خلاف عندنا فی عدم ولایتهم: آنچه که سید رضی (ره) گفته است که برادران و عموها بر زن ولایت دارند، مذهب عامه است و این خبر از طریق آنان است و اصل در نقل آن ابوعبید است و نزد ما ولی به اجماع پدر و جد است، آنگاه که صغیره باشد و در ولایت آنان بر کبیره خلاف است، اما در مذهب ما غیر ایشان هیچ ولایتی ندارند و هیچ خلافی در آن نیست» (شوشتری، 1376، ج 14: 334).
نیز علامهی معاصر حاج شیخ محمدتقی تستری (ره) براساس پارهای مستندات و تحقیقات، انتساب این سخن به امیر مؤمنان علی علیهالسلام را محل تأمل میداندو مینویسد : «لم یعلم کونه حدیثه علیه السلام» (شوشتری، 1376، ج 14: 330)؛ یعنی معلوم نیست که این سخن حدیث امام ـ علیهالسلام ـ باشد، اما در کیفیت نقل این سخن نیز تفاوتهای جزئی در سخنان ناقلان وجود دارد؛ از جمله نقل راغب اصفهانی چنین است: «إذا النساء بلغن نص الحقاق فالعصبة أولی فی ذلک» (راغب، بیتا:126)."