Abstract:
یکی از جنبههای اعجاز قرآن کریم، اعجاز بیانی و وجه زبان شناختی آن است. بدان گونه که از اسلوبهای گوناگون ادبی برای تعلیم و تربیت مخاطبان استفاده کرده، در خلال این اسلوبها بر قلب، فکر و رفتار آنها تاثیر گذاشته است. مقاله حاضر به بررسی اسلوب خطاب وتاثیر این شیوه ادبی- به عنوان یکی ازمقدمات تفسیر- بر تبیین معارف قرآنی می پردازد. معارف قرآنی، مباحث اعتقادی، اخلاقی و احکام شرعی را در بر می گیرد. ترتب این سه نوع دانش نیز بسیار با معناست، یعنی در طبقه بندی آموزههای دینی، ابتدا عقاید و نظام بینشی مورد توجه و شناخت قرار میگیرد، پس از آن به نظام ارزشی یعنی اخلاق و اصول مربوط به آن پرداخته میشود تا به فوائد آن که سلامت روان فرد و تقلیل و حل کشمکشهای جامعه است، آگاهی لازم حاصل شود و در نهایت نظام عملی و احکام مقرر شده از جانب خداوند حکیم بررسی میگردد.
Machine summary:
خطابهاي قرآنی گاه مستقیم، یعنی رو در رو، با کمک ضمایر خطاب یا با اسلوب ندا صورت می گیرد، و یا غیر مستقیم است که اگر پیام خطاب، امری مهم و حیاتی برای جامعه اسلامی باشد از طریق پیامبر (ص) به مردم منتقل میشود و در صورتی که مقصود خداوند غیر مؤمنان باشند، به هدف اعراض از آنها، با ضمایر غایب یاالتفات از خطاب به غایب، ایشان را خطاب میکند.
(العموش،1426 ق، ص 23) 1-4- اسلوب خطاب با توجه به علوم بلاغت، مهمترین ادات ندا جهت خطاب- لفظ «یا» - به گوینده کمک میکند منظور خود را صریح تر وبهتر به شنونده ارائه نماید، قرآن هم از بین ادوات ندا فقط از «یا» استفاده نموده و دلیل آن، اهمیت چیزی است که پس از این خطاب ها قرار میگیرد، مانند:اوامر، نواهی، وعده، وعید، بازگو کردن ماجرا ها واخبار امت های گذشته، وچون انسان نسبت به خیلی از این موارد غافل است، باید با بلیغ ترین ندا مورد خطاب قرار گرفته وبه شأن مورد مخاطب آگاهی یابد.
الف) توحید خداوند در تاکید بر مسائل اساسی دین، فقط به خطاب پیامبر (ص) و مومنان اکتفا نکرده، بلکه از طریق دیگر انبیاء وحتی غیر مؤمنان این مسائل را تبیین نموده است، از جمله : (فَلَمَّا أَتَئهَا نُودِىَ مِن شَطِى الْوَادِ الْأَيْمَنِ فىِ الْبُقْعَةِ الْمُبَارَكَةِ مِنَ الشَّجَرَةِ أَن يَامُوسىَ إِنی أَنَا اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِين( (ص:30) هنگامی که نزديك آتش رسيد صدايى از كرانه رود از طرف راست، از درختى كه در قطعه زمينى مبارك واقع بود برخاست كه اى موسى!