Abstract:
هدف مقاله حاضر تبیین فرایند شکلگیری صبر با تکیه بر منابع اسلامی است. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی و تحلیل محتوا، آیات و روایات استخراج شده، مورد تحلیل قرار گرفت و پاسخ سؤال اصلی پژوهش، یعنی چگونگی فرایند شکلگیری صبر تبیین گردید. نتایج نشان داد فرایند اصلی در تحقق صبر این است که تمرکز و توجه انسان به جنبه شیرین صبر سوق داده شود؛ نه جنبه دشوار و تلخ آن. در ضمن تحقق صبر دارای سه مرحله است: اول. مواجهه با موقعیت دشوار، دوم. ارزیابی و فعال شدن عوامل صبر و سوم. بروز صبر. عواملی که در مرحله دوم فعال میشوند عبارتاند از: شناخت یقینی، حزم، شوق، ترس، زهد و انتظار مرگ. از بین این عوامل، شناخت یقینی و حزم در مرتبه اول و چهار عامل بعدی در مرتبه دوم قرار میگیرند.
Machine summary:
در این مرحله، اگر ارزیابی درستی از صبر صورت گیرد و عوامل صبر محقق شود، فرد به سوی پایان شیرین صبر سوق داده خواهد شد؛ یعنی نگرش فرد به گونهای تنظیم میشود که همواره عاقبت خوشایند صبر را در نظر داشته باشد و در نتیجه بتواند واکنش صبورانه را (که همان مرحله سوم است) از خود الکافی (اسلامیه)، ج2، ص91.
چگونگی ایجاد این عوامل چهارگانه بر اثر شناخت و حزم را چنین میتوان بیان کرد: هنگامی که انسان عاقبت رفتاری را در نظر گرفته و پیامد آن را پیشبینی میکند، یکی از دو حالت ممکن است در او پدیدار شود؛ اگر پیامد رفتار بسیار خوشایند باشد، انسان شوق و میل شدید برای رسیدن به آن پیدا میکند.
1 سؤال دیگر که میتواند به تکمیل و استناددهی بیشتر مطالب فوق کمک کند، این است که چگونه عوامل چهارگانه صبر، باعث سوق و تمرکز انسان به پایان صبر و در نتیجه بروز حالت صبر میشود؟ برای پاسخ بهتر است به توضیحات و مستنداتی که در ادامه آمده است، توجه شود: در روایتی به نقل از امام جعفر صادق( میخوانیم: سئل أمیر المؤمنین( عن الإیمان، فقال: إن الله _ عز و جل _ جعل الإیمان علی أربع دعائم: علی الصبر و الیقین و العدل و الجهاد، فالصبر من ذلک علی أربع شعب: علی الشوق و الإشفاق و الزهد و الترقب، فمن اشتاق إلی الجنة سلا عن الشهوات، و من أشفق من النار رجع عن المحرمات، و من زهد فی الدنیا هانت علیه المصیبات، و من راقب الموت سارع إلی الخیرات؛ 2 امیر المؤمنین( را از ایمان سؤال کردند، فرمود: خدای _ عز و جل _ ایمان را بر چهار پایه قرار داده است: 1.