Abstract:
در میان آثار قلمی و تالیفات علمای بیرجند، رساله ها و کتبی با نام اجوبه به چشم می خورد. اجوبه های علمای بیرجند، که مشتمل بر سوالات شرعی، حقوقی، قضایی، اقتصادی و مباحث اجتماعی و هم چنین پاسخ هایی است که علما به این سوالات داده اند این اجوبه ها از جنبه های گوناگون حائز اهمیت می باشند. علاوه بر اهمیت اجوبه ها به عنوان میراث فرهنگ دینی، این گونه آثار در بردارنده ی اطلاعات تاریخی، اجتماعی و سیاسی در خور توجهی هستند. در مقاله ی حاضر تلاش شده است براساس مطالعه ی کتابخانه ای و با اتکاء به اسناد و نسخ خطی معتبر، سهم اجوبه های علمای منطقه در مطالعات تاریخ محلی مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد. در این بررسی آخوند ملاعلی خراشادی، آخوند ملا محمدحسن هردنگی، شیخ محمدباقر آیتی گازاری که هم دارای اجوبه بوده اند و هم از چهره های شاخص در میان علما به لحاظ حل و فصل مسائل شرعی و شان اجتماعی می باشند گزینش گردیده اند.
Machine summary:
در این بررسی آخوند ملاعلی خراشادی، آخوند ملا محمدحسن هردنگی، شیخ محمدباقر آیتی گازاری که هم دارای اجوبه بوده اند و هم از چهره های شاخص در میان علما به لحاظ حل و فصل مسائل شرعی و شأن اجتماعی می باشند گزینش گردیده اند.
به منظور بررسی جایگاه اجوبه ها در تاریخ محلی، سه عالم مهم منطقه بیرجند به نام های آخوند ملاعلی خراشادی، آخوند محمدحسن هردنگی و شیخ محمدباقر آیتی، که از چهره های شاخص در میان علمای این منطقه از لحاظ حل و فصل مسائل شرعی و شأن اجتماعی بوده اند، انتخاب شده و اجوبه های آنان را براساس مضمون و محتوایشان در حول موضوعات اعتقادی و شرعی، اقتصادی، حقوقی و ارثی مورد بررسی قرار گرفته اند.
از ملاعلی خراشادی تألیفات بسیاری در زمینه رساله های سؤال و جواب به جای مانده است که هیچ یک از آن ها به چاپ نرسیده اند و به صورت نسخه خطی می باشند در ذیل به مختصری از آن ها اشاره می شود: 1ـ هدایه المتدینین: این اثر قرن سیزدهم هـ .
مسایل تاریخ اجتماعی موجود در سه اجوبه فوق را می توان در این سه دسته خلاصه نمود: ـ مسایل شرعی و اعتقادی شامل سؤالاتی در باب نماز، طهارت، زکات، وضو، حج، حجاب، حلال و حرام بودن، بلوغ و ویژگی های آن، وقف اموال، نمازهای واجب و تقدم شان بر یگدیگر، استعمال طلا و نقره، نجاست و چگونگی پاک کردن آن، آیات و احادیث و ادعیه مختلف و مسائل مطرح در آن ها، حق الناس، اسراف و تبذیر، خیانت در اموال مردم، دروغ گویی، پرسش از پیشامدهای طبیعی و حوادث خارق العاده، اعتقادات و باورهای عامیانه مردم، امر به معروف و نهی از منکر، مراسم تشییع و دفن، مسائل غذایی و تغذیه و غیره می باشند.
(
, 
, 
)
