Abstract:
"تناقض" در مقام صنعتی ادبی نقش مهمی را در ادبیات شرق و غرب ، به ویژه در ادبیات فارسی، یونانی و انگلیسی ایفا می کند. کاربرد تناقض به عنوان یکی از روشهای نقد ادبی شامل بررسی اظهارات دوپهلو و نتیجه گیری، و برداشت متعاقب از آنها است. هم سعدی شیرازی و هم جان دان از تناقض جهت بررسی تضادهای غالبی استفاده می کنند، که تا اندازه ای برای خوانندگان عادی غیرقابل درک است. در این مقاله تلاش شده نحوه به چالش کشیدن فهم و درک عمومی خوانندگان، از طریق تضادهایی که در ذهن آنها با خواندن اشعار این دو شاعر نقش می بندد، مورد نقد و بررسی قرار گیرد . این مقاله همچنین می کوشد چگونگی ظهور و بروز افکار، و اهداف این دو شاعر را در کاربرد تناقض نشان دهد.
Machine summary:
صنعت ادبی تناقض در آثار جان دان و سعدی شیرازی تاریخ دریافت: 15/2/91 فاطمه عزیزمحمدی<FootNote No="3" Text="عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک(استادیار).
هم سعدی شیرازی و هم جان دان از تناقض جهت بررسی تضادهای غالبی استفاده میکنند، که تا اندازهای برای خوانندگان عادی غیرقابل درک است.
کلینث بروکس چگونگی بروز ایدهها و افکار را از طریق تناقضگویی از زمان وردس ورث تا شکسپیر بیان میکند؛ بهترین مثال را در این رابطه میتوان به ایدهای خاص از کالریج درباره توصیف تخیل نسبت داد؛ از دیدگاه وی «تناقض خود را از طریق ایجاد تعادل و سازگاری، در ویژگیهای ناهمساز و متضاد نشان میدهد همچون سازگاری شباهت با تفاوت، سازگاری مجاز با غیر مجاز، سازگاری ایده با ایماژ، سازگاری حس تازه و باطراوت با حس قدیمی و کهنه»(بروکس،1981: 40).
کاربرد تناقض در آثار جان دان در گذری بر ادبیات بریتانیا به سخنسرایی برجسته برمیخوریم؛ که به گمان منتقدان "دگرگونکننده سیر ادبی انگلستان" و "بنیانگذار مکتب متافیزیک" در ادبیات قرن هفدهم میلادی و سراینده اشعار عرفانی است(فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، شماره20: 82-63).
شیدایی و جدایی آرزوهای عاشق، و بیتفاوتی و ستم آرزوهای معشوق در حق یکدیگر محسوب میشوند: زهــد نـزدیک خردمـــندان اگــــرچه قاتل است چون ز دست دوست میگیری شفای عاجل است (همان: 438) نتیجه بحث هم جان دان و هم سعدی از صنعت ادبی تناقض جهت بررسی تضادهای غالبی استفاده میکنند؛ که معمولا برای خوانندگان عادی غیرقابل درک هستند.
این دو شاعر با استفاده از صنعت ادبی تناقض در آثارشان در صدد کمک به خوانندگان برای درک و فهم بهتر معانی اشعار، و بهویژه غزلیات برآمدهاند، تا در عین حال موجبات لذت خوانندگان را نیز فراهم سازند.