Abstract:
یکی از پژوهشهای جدی سالهای اخیر در حوزة مثنویپژوهی و مولویشناسی از اشارتهای دریا: بوطیقای روایت در مثنوی اثر حمیدرضا توکلی است که انتشارات نیلوفر آن را چاپ و منتشر کرده است. این کتاب به دلایل گوناگون اقبال خواص و جامعة دانشگاهی را در پی داشته است و با توجه به کسب رتبة «کتاب سال»، «جایزة آل احمد» و «کتاب فصل» بیش از پیش شهرت یافته است. در این مقاله نویسنده ضمن بیان محاسن و ارزشهای اثر، سعی میکند در دو ساحت نقد روشی (مباحث ساختاری) و نقد بینشی (محتوایی) کتاب را بررسی، تحلیل، و نقد کند. در ساحت نقد روشی به نکاتی همچون عدم سامانمندی دقیق و منطقی، فقدان تمییز و تمایز روش تحقیق از پیش فرضها، حشو و درازنویسی (redundancy-verbose)، فقدان روشمندی در جمعبندی مطالب پایان فصول، خارجشدن از حوزه و جامعة آماری پژوهش، عدم دقت در تفکیک موضوعی، و عدم یکدستی در ذکر اطلاعات منابع در پینوشتها پرداخته میشود. در ساحت نقد بینشی نیز ضمن بررسی عنوان کتاب و دلایل عدم سنخیت عنوان با متن به مباحثی همچون تناقض در اجزای کتاب، عدم تعریف روشن از مفاهیم و واژههای کلیدی، قضاوتهای شتابزده و کمفروشی تحقیقات پیشین، عدم تناسب عنوانها و مطالب، تکرار نکات و استفاده از شواهد غیرضروری، تفسیرها و برداشتهای نادرست از مثنوی پرداخته میشود.
Machine summary:
پرسـش هـای مقدر این که با توجه به تقریب زمانی و مکانی ، هدف ، عنوان مشترک ، مـتن ، جامعـۀ آمـاری یک سان ، و اختلاف در نگرش و پردازش یک موضوع (بررسی و تحلیل روایت از یک سـو وکاربست این بحث در داستان های مثنوی) حاصل چیست ؟ کدام اثر به عنوان خود شباهت بیش تری دارد؟ اگر قرار باشد بحث کاربست مؤلفه های روایـت در مثنـوی در هـر دو اثـر مبنای بررسی آثار دیگر قرار گیرد، کدام روش ، امکان توفیق بیش تری خواهد یافت ؟ مقایسۀ سرفصل های دو کتاب نشان می دهد که کتاب بامشکی شامل یک پیش گفتار و پنج بخش و ٦٠٠ صفحه (قطع رقعی ٢٨ سطری ) است ؛ در حالی که کتاب توکلی شامل یک درآمـد و ٩ فصل و ٧٠٦ صفحه (قطع وزیری ٢٩ سطری ) است .
نمونه ای از این پـژوهش هـا، مقالـۀ «دواعی و موانع شعرگفتن مولوی و حافظ » از عبدالکریم سروش (١٣٦٧: ٣٦-٣٢) اسـت ، «خموشی از دیدگاه مولوی » از علی اکبر کسمایی ، «با که گویم در جهان یک گـوش نیسـت (اسرار خروش و خموشی مولانا)» از رضا روحانی (١٣٧٦)، «سخن آبـاد مولانـا (تـأملی در انگیزه های سخن گفتن و خاموشی مولانا در مثنوی» از رضـا روحـانی ، «تحلیـل و بررسـی فلسفۀ خاموشی از دیدگاه مولانا» از مریم ابوالقاسمی ، «چرا مولوی برنام ‘خموشی ’ را برای خود برمی گزیند» از بتول فخرالاسلام ، «خاموشی در مثنوی معنوی » از مهدی ملک ثابـت ، و مقالۀ «روشن تر از خاموشی » از مصطفی ملکیان است که مؤلف شایسته بود به احتـرام ایـن جد و جهدها به آن ها توجه می کرد.