Abstract:
عبارت «شرح صدر» از آنجا که نقش مهمی در کمال معنوی و هدایت انسان ها دارد، چندین بار در آیات قرآن کریم تکرار شده است. شرح صدر در دو آیه به طور مطلق به کار رفته و در دو مورد نیز به اسلام و در یک مورد به کفر مقید شده است. این ویژگی موهبتی الهی است که عواملی مانند اراده الهی، عبادت، ذکر، علم، تلاش و . . . آن را تقویت می کند و دارای ثمراتی همچون حسن خلق، صبر، عفو، سکینه و . . . است. هدفی که در این مقاله دنبال می شود، شامل تبیین حرکت انسان به سوی کمال معنوی و راه های تشخیص شرح صدر می باشد. در این پژوهش از روش کتابخانه ای استفاده شده است.
Machine summary:
مـراد از شـرح صـدر در ایـن آیـه ، گستردگی و وسعت نظر حضرت محمد (ص ) است ؛ به طوری که ظرفیـت تلقـی وحـی ، نیروی تبلیغ آن و تحمل ناملایماتی را که در این راه می بیند، داشته باشد و بـه عبـارت دیگر نفس شریف آن جناب را طوری نیرومند کند کـه نهایـت درجـه اسـتعداد را بـرای قبول افاضات الهی پیدا کند (طباطبایی : ٢٠، ٣١٥).
٢-٢ شرح صدر اسلام در دو آیه از قرآن شرح صدر مقید بـه اسـلام و زمینـه هـدایت پـذیری معرفـی شـده است : «فمن یرد الله ان یهدیه یشرح صدره للاسلام » (انعـام : ١٢٥) خداونـد هـر کـه را بخواهد هدایت کند؛ سـینه اش را بـرای پـذیرفتن اسـلام مـی گـشاید.
چنان کـه خداوند متعال می فرماید: «من شرح بالکفر صدرا فعلـیهم غـضب مـن الله و لهـم عذاب عظیم » (نحل : ١٠٦) مرحوم طبرسی در تفسیر این آیه نوشته است : مراد کـسی است که دلش برای کفر گسترش یافته و جانش از کفر احساس خوشی و لذت مـی کنـد (طبرسی ، ١٣٧٢: ٦، ٥٩٨).
اگر بخواهیم به نقش علم و معرفت در ایجاد و و تقویـت شـرح صـدر پـی ببـریم ؛ بـه روایتی از امام علی (ع ) اشاره می کنیم : هر ظرفی تنگ می شود به آن چه درون آن نهاده گردد جـز ظـرف علـم کـه نـه تنهـا تنگ نمی شود، بلکه با افزایش علم سینه نیز گسترش می یابد و شرح صدر پیدا می شـود (نهج البلاغه : حکمت ١٩٦).
این تفسیر به خوبی روشن مـی کنـد کـه شرط هدایت ، قابلیت و شرح صدر است .