سخن آغازین: اعقل صحابه کیست؟ Editorial

یکی از فضائل برجسته آدمی عقلانیّت است. بدون شک، هر که عقلش کامل‌تر است، بر دیگران برتری دارد. قطعا صحابه پیامبر اعظم| به لحاظ عقلانیّت یکسان نیستند. با سیری در معارف اسلامی و آثاری از اندیشمندان معلوم می‌شود که عقل به یک لحاظ به عقل نظری و عقل عملی، و به لحاظی دیگر به عقل جزئی و عقل کلّی، و به لحاظی دیگر به عقل فطری و عقل اکتسابی، و به لحاظی دیگر به عقل قدسی و عقل زمینی قابل انقسام است.مدعای این نوشتار این است که امام علی× پس از پیامبر اعظم| به لحاظ عقل نظری و عقل عملی و به لحاظ عقل فطری و کلی و قدسی بر همه صحابه، و طبعا بر همه امت برتری دارد. کوشش شده است که با بررسی شواهد و قرائن و ادله، مساله این مقال اثبات گردد.

مدعای این نوشتار این است که امام علی× پس از پیامبر اعظم| به لحاظ عقل نظری و عقل عملی و به لحاظ عقل فطری و کلی و قدسی بر همه صحابه، و طبعا بر همه امت برتری دارد. واژگان کلیدی: عقل نظری و عملی، عقل فطری واکتسابی، عقل کلی و جزئی، عقل زمینی و قدسی، امام علی، صحابه *** انسان‌ها از لحاظ خلقت، همه از خاک و از یک پدر و مادر آفریده شده و از کرامت ذاتی برخوردارند و هرگونه فضیلتی که خدای متعال به نوع انسان عطا فرموده، میان همه افراد انسان مشترک است، و نوع انسان را از سایر انواع حیوانی تمایز و برتری می‌بخشد. برخی از اندیشمندان اسلامی با الهام گرفتن از کلام ماندگار امام علی× درباره عقل مطبوع و عقل مسموع داد سخن داده‌اند: عقل دو عقل است: اول مکسبی که در آموزی چو در مکتب صبی از کتاب و اوستاد و فکر و ذکر از معانی وز علوم خوب و بکر عقل تو افزون شود بر دیگران لیک تو باشی ز حفظ آن گران لوح حافظ باشی اندر دور و گشت لوح محفوظ اوست کو زین در گذشت عقل دیگر بخشش یزدان بود چشمه آن در میان جان بود چون ز سینه آب دانش جوش کرد نه شود گنده، نه دیرینه، نه زرد ور ره نبعش بود بسته چه غم کو همی جوشد ز خانه دم به دم عقل تحصیلی مثال جوی‌ها کان رود در خانه‌ای از کوی‌ها راه آبش بسته شد، شد بی‌نوا از درون خویشتن جو چشمه را (بلخی، 1380، دفتر 4، ص 571).