Abstract:
واردات موازی به تجارتی اطلاق می شود که درآن سوداگر کالایی را از بازار کشوری به قیمتی ارزان می خرد و سپس در بازار کشوری دیگر به قیمتی گرانتر می فروشد. این نوع تجارت در میان بسیاری از بازرگانان کشورهای در حال توسعه معمول است . این سیاست مورد استقبال کشورهای پیشرفته مثل ایالات متحده قرار نگرفته و دراین خصوص برنامه هایی چون اصل زوال ملی و منع واردات موازی را اتخاذ و اجرا کرده اند. هدف آنها، حمایت از شرکتهای فراملی و حفظ برتری رقابتی خود در این صنعت در سطح بین المللی است . این نوع رقابت و یا تقابل منافع در میزگردها و کنفرانس های سازمان جهانی انعکاس یافته که تاکنون به دلیل وجود چنین تضادی موضع خاصی اتخاذ نشده و به کشورهای عضو در این خصوص آزادی عمل داده شده است . متاسفانه ، قانون جدید ایران (قانون ثبت اختراعات وعلائم تجاری ١٣٨٦) با پذیرش اصل زوال ملی عملا راه را برای منع واردات موازی باز نموده و درنتیجه زمینه ایجاد انحصار در دارو را به وجود آورده است . این مقاله برخی از جنبه های اقتصادی واردات موازی را مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه رسیده است : تجویز واردات موازی موجب وفور ورود کالاهای مشابه و همگون می گردد که این در نهایت قیمت این کالا را در بازار کاهش می دهد. اثر مثبت دیگر این سیاست یعنی تجویز تجارت موازی در این محصول ، موجب می گردد که بنگاه های تولیدی محلی در مدت زمان معینی با تکنولوژی تولیدی آن آشنایی پیدا کنند و بتوانند با استفاده از توانمندی های ملی آن را تولید نمایند. به عبارتی دیگر، اثر دیگر واردات موازی توسعه صنعتی خواهد بود.
Machine summary:
واردات موازی ، اصل زوال ملی یا بین المللی ، حقوق مالکیت فکری ، تبعیض در قیمت ، مزیت نسبی مقدمه واردات موازی زمانی صورت میگیرد که محصولاتی که تحت حمایت مالکیت فکریاند (مثل حق اختراع ، علامت تجاری و یا حق نسخه برداری) برای بار اول در بازار عرضه می شوند و بدنبال آن ، یعنی بعد از معامله اولی، مجددا و بدون رضایت دارنده مالکیت فکری در بازار دوم عرضه می شوند.
برخی کشورها مثل ایالات متحده که از سطح توسعه صنعتی بالایی برخوردارند و اکثر تولیدکنندگان و دارندگان مالکیت فکری (مثل حق اختراع ، علامت تجاری و حق نسخه برداری) (به خصوص در صنعت دارو سازی) از اتباع آن کشورند، تلاش دارند برای حمایت از آنها زوال را تا قلمرو ملی محدود کنند و برآن اساس به تولیدکنندگان خود این حق را بدهند که از واردات موازی کالاها جلوگیری کنند.
بهترین مصداق در این ارتباط ، قانون جدید ثبت اختراعات ، علائم تجاری و طرحهای صنعتی (١٣٨٦) ایران است که با اتخاذ اصل زوال ملی راه را برای منع واردات موازی و انحصاری کردن بازار محصولاتی چون دارو توسط شرکت های فراملی باز نموده است .
تحقیق مزبور، پس از بررسی ده نوع از کالاهای دارای علامت تجاری به این نتیجه رسیدکه تجویز واردات موازی یا اعمال اصل زوال بین المللی ممکن است پیامدهای ذیل را در کوتاه مدت بدنبال داشته باشد: افزایش متواضع تجارت موازی در اتحادیه ؛ کاهش نسبی قیمت برای مصرف کننده ؛ تاثیر منفی بر سود مورد انتظار تولید کننده ؛ افزایش اشتغال در بخش خرده فروشی و در عین حال کاهش آن در بخش تولید (زیرا، با تجویز واردات موازی این بخش از تجارت جایگزین صنعت تولیدی محلی آن کالا میگردد)؛ و از بین رفتن انگیزه در ارائه خدمات مرغوب توسط خرده فروشان مرتبط با تولیدکنندگان (١٠ .