Abstract:
جایگاه بنیادی اخلاق، ارتباط وثیق آن با همه ساحات زندگانی بشر و نقش بی بدیل آن در راهنمایی انسان ها و گره گشایی از معضلات گوناگون ما را بر آن می دارد تا از اخلاق و ضمانت اجرایی آن بحث کنیم. اجرای قانون، همواره یکی از دغدغه های قانون گزاران بوده است؛ چراکه ثمره وضع قانون در اجرای آن است و بدون اجرای قانون، وضع آن کاری لغو و بیهوده خواهد بود و اجرای قانون، نیازمند ضمانت هایی است که احتمال اجرا را بالا ببرد و احتمال عدم اجرا را پایین آورد و هرچه ضمانت ها محکم تر باشد، به همان اندازه اجرایی تر خواهد بود. همین بحث در اخلاق نیز مطرح است و امروزه دوربین های پلیس و تحقیقات و نیز احکام قضایی، ضامن اجرای حقوق بشر است که دو عیب اساسی دارد: اول اینکه آنها فقط عمل بیرونی انسان را مشاهده می کنند و از انگیزه درونی فرد که همان نیت اوست، بی خبرند و دوم اینکه فقط از جلوت انسان خبر می گیرند و از خلوت انسان خبری ندارند؛ اما در شریعت الهی، وجدان انسان و نفس لوامه او به مثابه دادگاه اخروی معرفی می شود که قاضی اش همان عامل است. همچنین خداوند ناظر، همان داور است و نعمت های بی پایان بهشت و عذاب های جاوید جهنم به عنوان پاداش و کیفر اعمال نیک و بد انسان معرفی می شوند. در نتیجه دیگر مجالی برای فرار از عدالت باقی نمی ماند و کسی نمی تواند با وجود گناه، خود را تبرئه کند یا با وجود بی گناهی، محکوم شود. در این مقاله درصدد هستیم ضمانت های اجرایی شریعت اسلامی را برشمریم و ترجیح آن را بر ضمانت منهای شریعت نشان دهیم.
Nowadays، human guarantees have two main deficiencies regarding implementation of human rights: firstly، they only observe the external action of human and they are unaware of internal motivations known as intensions. Secondly، based on human appearance they consider whatever is in the view of the public while in divine Sharia which suggests human conscience and the reproof of conscience as hereafter court whose judge is the same factor and also where it mentions God''s surveillance that is to say، witness is the same as referee and by imagining endless bounties of heaven and eternal torments of hell as reward and punishment of human good and bad deeds، there will not be a chance to escape from justice and nobody with sin is able to acquit himself or somebody with no sin is condemned. This study attempts to enumerate the executive guarantees of Islamic Shari`ah and to show that they are preferred to those suggested void-of-Shari`ah guarantees.
Machine summary:
بزرگترین دغدغهای که بزرگان هر ملت در همه جای دنیا و همیشه، هنگام تعریف موضوعات اخلاقی و حتی تبیین آداب و رسوم اجتماعی و همچنین وضع قوانین، با آن مواجه میشوند، اجرا و ضمانت اجرایی آن است؛ بهویژه در اموری مثل حقوق جنین و کودک، حقوق زنان، حقوق حیوانات، حقوق بینالملل و سلاحهای هستهای که یک طرف قوی و طرف دیگر ضعیف است یا رویهای برای اعمال قدرت وجود ندارد؛ چراکه اگر اخلاق یا حقوق و قانون به اجرا در نیاید، وضع آن سودی نخواهد داشت.
بحث اینجاست که اگر قدرت انسانی اوج بگیرد و بتواند در شئون سایر انسانها نیز دخل و تصرف نماید، آیا از اعمال هرگونه دخل و تصرفی خودداری خواهد کرد؟ در اینجا چه سازوکاری برای باز داشتن وی از تصرفات ظالمانه وجود دارد؟ اخلاق و حقوق غیر مبتنی بر شریعت، پاسخی در این زمینه ندارد، مگر اینکه بخشی از آنچه را از شریعت آمده، مثل وجدان درونی و ...
حال سؤال اینجاست که چرا باید مقامات با تکیه بر مقامشان، ضمانت اجرایی باشند؟ خود آن مقام را چگونه باید کنترل کرد؟ اگر آن مقام خواست یک قانون در یک بخش اجرا شود و در بخش دیگر اجرا نشود، چه باید کرد؟ همانطور که قرآن نیز فرموده است: قدرت و بینیازی، موجب طغیان میشود؛ (علق / 7 ـ 6) لذا باید به نظارت درونی و خودکنترلی روی آورد که این امر در دین وجود دارد.