Abstract:
سادات سیفی حسنی به گواهی شواهد تاریخی پیشینه درازی در تاریخ محلی قزوین دارند. این گروه پس از پیروزی و تاسیس دولت صفوی با پذیرش مذهب رسمی جامعه، تعامل نزدیکی با حکومت جدید برقرار ساختند. این پیوند مذهبی همراه با برخورداری از اقتدار معنوی سیادت، پایگاه اجتماعی آنان را در جامعه ایران به طبقه ای اشرافی و شهروندانی برتر مبدل کرد. اینان در همه حال رابطه ایمانی و وفاداری خود را نسبت به سلاطین صفوی حفظ کردند، و همین شیوه رفتار موجب شد تا موقعیت آن ها در تمامی آن سده ها ثابت و پایدار بماند. حضور نسبتا فراگیر سیفیان حسنی در تشکیلات دینی و دیوانی صفویان، آن هم در مناصبی همچون وزارت، صدارت و قضاوت، نشان از اعتماد و اطمینانی است که زمامداران صفوی نسبت به توانمندی نخبگان آنان داشته اند. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و همچنین با تکیه بر منابع معتبر تلاش شده تا علاوه بر توجه به تبارشناسی این گروه، تصویر دقیق و مستندی از جایگاه و فعالیت های اجتماعی سادات سیفی در عصر صفوی ارائه شود
Machine summary:
اگرچه مقایسة عقیدة ابن طباطبا مبنی بر انتساب سادات حسنی قزوین به محمد بطحـانی و عبدالرحمن ، و تأکید خاص العمری بر نسبت همة آنـان بـا دو فرزنـد عبـدالرحمن اخـتلاف بنیادینی را نشان نمی دهد، اما به نظر می رسد کـه نسـب نویسـان دوره هـای بعـد در بیـان ایـن موضوع بیشتر متأثر از نظر العمری بوده ، و اگر در این خصوص تفاوت اندکی در گزارش آنان به چشم می خورد تنها در نسبت آن سادات با یکی از فرزندان مستقیم عبدالرحمن است .
٣ اگرچه نمی توان به دلیل عدم وجود شواهد کافی از نسبت این افراد با خاندان سیفی به آسـانی دفاع کرد، اما فرض تصور آن که در دوران میانی اسلام با شهرت یافتن بلدة قزوین بـه عنـوان یکی از پایگاه های مهم سنیان شافعی ،٤ آن خاندان نیز چنین تمایلاتی یافته باشند چندان دور از ١ ابن طباطبا، همان ، ص٣٢٧.
در واقع این موقعیت ، تابعی از شرایط سیاسی و مذهبی در جامعة ایران بود، چنان که عاملان آن یعنی صـفویان موضـوع حمایـت از سـادات و بهـره منـدی از توانمندی آنان در ساختار حکومت را به عنوان یک اصل زیربنایی بـرای کسـب مشـروعیت دینی و اجتماعی مورد توجه جدی قرار داده ، و هرگز در طول تاریخ زمامـداری خـود اجـازه ١ حسینی مدنی ، همان ، ج١، ص ١٥٥.
جالب توجه است که از این نگـاه ، نخسـتین تزلزلـی کـه بـر ایـن موقعیـت وارد شـد و منشـأ بی اعتمادی از جانب حکومت نسبت به سادات سیفی گردید در همان سال های پایانی عمر قاضی جهان روی داد.