Abstract:
اراده متعاقدین زیربنای انشای معاملات است و از آنجا که معامله امری درونی و نفسانی است برای اینکه از منظر حقوقی موثر واقع شود باید وجود خارجی پیدا کند به عبارت دیگر، اراده حقیقی از عناصر اصلی معاملات است که برای ترتب اثر معاملات باید وجود آن احراز گردد. حال آیا مبنای معاملات اراده باطنی طرفین است یا اراده ظاهری آنها؟ در این نوشتار برآنیم تا دو نظریه اراده باطنی و اراده ظاهری را مورد بررسی قرار داده و تصویری از یک نظریه تعدیل یافته در نظام حقوقی اسلامی ارایه دهیم
Determination of the parties is the base of transactions and because determination which is internal action to be active in law should include external aspect.
In other words، real determination is the basic element in transactions. Does the basic element of transactions relate to internal or external determination of the parties?
In this essay، the writers want to express two theories of internal and external determination and represent the modest theory in Islamic lawful system.
Machine summary:
"لتاما درصورتیکه اساس و مبنای معاملات، اعلام اراده باشد، مدلول ایجاب و قبول امارهای است بر قصد باطنی که کسی حق ادعای اشتباه و اثبات خلاف آن اماره را ندارد و در مقام قضاوت نیز دادرسان بیشتر به معنای عرفی کلمات به کار رفته توجه میکنند.
»(کنوانسیون بیع بینالملل، ماده 8، مجله حقوقی دفتر خدمات حقوق بینالملل، ش 9، ص245) اگرچه بنداول قصد باطنی را معتبر میداند اما ارادهی باطنی محض را نپذیرفته است زیرا تنها درصورتی که یکی از طرفین نسبت به مؤدای قصد طرف دیگر علم داشته باشد یا جهل او مسموع نباشد ...
ماده 191 قانون مدنی تأکید میکند:«عقد محقق میشود به قصد انشاء به شرط مقرون بودن به چیزی که دلالت بر قصد کند» حال سؤال این است، درصورتی این وسیله اعلام که ممکن است لفظ، نوشته یا فعل باشد مطابق با اراده باطنی نباشد، آیا این عبارت و قول در عالم حقوق اعتبار دارد؟ آیا عقدی متعاقب آن به وجود میآید؟ یا اینکه این عبارت اعتبار ندارد و باید به ارادهی باطنی توجه کرد؟ در اینجا حالات گوناگونی تصور میشود که به توضیح آنها میپردازیم: 1ـ گاهی عبارتی بدون قصد تلفظ صادر میشود، مانند عبارت شخص خوابیده و مجنون و صغیر غیر ممیز.
(ابن ادریس شافعی، الام، 3،75) آنچه از بررسی اقوال فقها روشن میشود آن است که در حقوق اسلامی اگرچه در مواردی به اراده ظاهری نیز توجه شدهاست اما نظریه اراده باطنی ترجیح دارد."